Διάφορα κείμενα

Μπροστά στο βωμό και τη Στοά του Διός Ελευθερίου, στον κεντρικό ελεύθερο χώρο της Αγοράς, δίπλα στην Παναθηναϊκή οδό, η οποία περνά βόρεια και ανατολικά από το μνημείο. Αρ. 2 στο σχέδιο της Αγοράς στον Οδηγό: Μc Camp II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003), σελ. 2 και 24-25.

Χρονολόγηση κατασκευής: αρχαϊκή περίοδος.

Περίοδοι χρήσης: Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Βωμός των Δώδεκα Θεών αποτελεί ένα σημαντικό μνημείο της Αγοράς. Με βάση το σημείο εκείνο υπολογίζονταν όλες οι αποστάσεις της Αττικής. Ατυχώς, λόγω του ότι βρίσκεται εν μέρει κάτω από την τάφρο του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, σήμερα είναι ελάχιστα ορατός, ενώ και οι γνώσεις μας για τη μορφή του είναι ελλιπείς.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Το μνημείο ανασκάφηκε το 1891, κατά τη διάρκεια των εργασιών του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, και αρχικά ταυτίστηκε από τον Dörpfeld με το Λεωκόρειο. Η ανασκαφή συνεχίστηκε το 1934 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, οπότε και έγινε η ορθή ταύτιση του μνημείου. Καθαρισμός και στρωματογραφική έρευνα πραγματοποιήθηκαν επίσης το 1946 στο νότιο άκρο του βωμού. Καλύπτεται δε κατά τα 9/10 από τα έργα του σιδηροδρόμου, ενώ μόνο η νοτιοδυτική γωνία είναι σήμερα ορατή. Το τμήμα αυτό καθαρίστηκε και πάλι το 1989.

Το μνημείο ταυτίστηκε χάρη στην επιγραφή που βρέθηκε σε ένα βάθρο αγάλματος στο χώρο του βωμού και αναγράφεται: «Λέαγρος, ανέθηκεν Γλαύκωνος δόδεκα θεοίσιν». Πρόκειται για ιστορικό πρόσωπο που υπήρξε στρατηγός στην Αθήνα μετά το 480 π.Χ. και σκοτώθηκε το 461 π.Χ. στην αποτυχημένη θρακική εκστρατεία της Αθήνας.

Ο βωμός, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Θουκυδίδη, αφιερώθηκε από τον Πεισίστρατο το νεότερο, γιο του Ιππία, το 522/521 π.Χ., όταν ο τελευταίος ήταν επώνυμος άρχων. Το 519 π.Χ. οι Πλαταιείς κατέφυγαν εκεί ικέτες, όπως έγινε πολύ αργότερα με τους συνεργάτες του Φειδία όταν κατηγορήθηκαν για καταχρήσεις. Γενικά, ήταν γνωστό σημείο ασύλου. Από εκεί επίσης μετρούσαν τις αποστάσεις από την Αθήνα, ήταν δηλαδή το κέντρο της Αγοράς, το κέντρο της πόλης.

Πρόκειται για έναν τετράπλευρο περίβολο, σχεδόν τετράγωνο στην κάτοψη. Ο περίβολος έχει δύο αναγνωρίσιμες αρχαιολογικά φάσεις, αλλά η χρονολόγησή τους είναι προβληματική. Στην πρώτη φάση η κρηπίδα του, η λεγόμενη κατώτερη κρηπίδα, με διαστάσεις 9,35 μ. (Α-Δ) x 9,85 μ. (Β-Ν) σώζεται σε εξαιρετική, τηρουμένων των αναλογιών κατάσταση στα σημεία που ανασκάφηκαν, καθώς λείπουν μόνο δύο λίθοι. Αποτελείται από μεγάλους λίθους από μαλακό κίτρινο πωρόλιθο, που συναρμόζονται χωρίς συνδέσμους. Το μέγεθός τους ποικίλλει από 0,33-0,40 μ. ύψος, 1,30-1,80 μ. μήκος και 0,45-0,465 μ. πλάτος. Πατά εν μέρει στον βράχο, εν μέρει στο χώμα. Ίχνη εργασίας διακρίνονται μόνο στο ανώτερο τμήμα των λίθων, το οποίο θα ήταν προφανώς ορατό σε ύψος 0,10 μ. Σε απόλυτο ύψος, η κατώτερη κρηπίδα βρίσκεται στα 52,525 μ. στην κορυφή και 52,19 ως 52,14 μ. στη βάση της. Στην ανώτερη επιφάνεια της κρηπίδας διασώζονται εμβαθύνσεις στις οποίες τοποθετούνταν οι βάσεις των πεσσών της κάθε πλευράς, ενώ ενδιαμέσως υπάρχουν οπές στις οποίες προσαρμόζονταν οι ορθοστάτες. Αναμφίβολα, πεσσοί και ορθοστάτες θα είχαν την ίδια επίστεψη, η οποία, στα σχέδια των ανασκαφέων, αποκαθίσταται με βάση την επίστεψη του Μνημείου των Επωνύμων Ηρώων. Από το στηθαίο δε σώζεται απολύτως τίποτε. Θα ήταν αναμφισβήτητα από πωρόλιθο. Σε κάθε πλευρά έχει υπολογιστεί ότι υπήρχαν 8 πεσσοί, σε απόσταση 0,97 μ., με εξαίρεση το διάστημα μεταξύ των μεσαίων πεσσών στο μέσο της δυτικής πλευράς, που άφηνε άνοιγμα 1,37 μ., προφανώς για την είσοδο του μνημείου. Ένα βύθισμα στο κέντρο του διαστήματος αυτού δείχνει ότι είχε προβλεφθεί κάποιου είδους ξύλινη μπάρα που έφραζε την είσοδο.

Από το βωμό σώζονται, σε αυτή τη φάση, μόνο κάποια πώρινα θραύσματα: τα τρία από αυτά (Α 1198, Α 1199α και β), που βρέθηκαν στην επίχωση του ύστερου στηθαίου, ένα τμήμα της επίστεψης με μια στενή ταινία και ένα κυμάτιο, καθώς και δύο θραύσματα από την έλικα που σχημάτιζε η απόληξη του βωμού. Έχει προταθεί να ανασυσταθεί σύμφωνα με μια βάση που σώζεται στη βόρεια κλιτύ της Ακρόπολης, στο εσωτερικό της πύλης Beulé. Αν και μικρών διαστάσεων (1,025 μ. μήκος x 0,645 μ. πλάτος x 0.405 μ. ύψος), είναι από το ίδιο υλικό, έχει την ίδια απόληξη σε έλικες και χρονολογείται σε γενικές γραμμές στον 5ο αι. π.Χ. Η επιφάνεια της βάσης είναι καλυμμένη με επίχρισμα και με κόκκινο χρώμα. Άλλα πώρινα θραύσματα που έχουν βρεθεί διάσπαρτα γύρω από το βωμό ανήκουν πιθανόν σε ορθοστάτες.

Στη δυτική πλευρά του περίβολου, σχεδόν εφαπτόμενη με την εξωτερική πλευρά της ευθυντηρίας του στηθαίου, σώζεται η τετράπλευρη βάση αγάλματος που προαναφέρθηκε. Στήριζε κάποιο χάλκινο άγαλμα, όπως αποδεικνύεται από τους τόρμους που σώζονται στο άνω τμήμα της, το οποίο μάλλον είχε το δεξί πόδι ελαφρά προωθημένο. Το άγαλμα φαίνεται πως αφαιρέθηκε προσεκτικά. Η βάση καλύφθηκε κατά το 70% όταν χτίστηκε το δεύτερο στηθαίο.

Για την τοποθέτηση της βάσης στο αρχικό της σημείο έγινε μερική μετατροπή της κατώτερης κρηπίδας, κάτι που αποδεικνύει, σύμφωνα με τους ανασκαφείς, ότι ο περίβολος υπήρχε εκεί πριν από την τοποθέτησή της. Απομακρύνθηκε και τοποθετήθηκε στην τελική της θέση όταν χτίστηκε το δεύτερο στηθαίο, του οποίου το ανώτερο τμήμα δε δείχνει ίχνη φθοράς.

Μια ερυθρόμορφη κύλικα στο Μουσείο της Βαλτιμόρης δείχνει έναν ώριμο άνδρα να παρατηρεί το άγαλμα ενός νεαρού αθλητή. Η επιγραφή Λέαγρος ενδεχομένως αναφέρεται στο άγαλμα ή, σύμφωνα με μια άλλη άποψη, τόσο στο άγαλμα όσο και στον ώριμο άνδρα, που είναι ο ίδιος ο Λέαγρος σε προχωρημένη ηλικία. Το αγγείο όμως χρονολογείται στο 500 π.Χ., όπως και οι περισσότερες επιγραφές σε αγγεία που αναφέρουν το Λέαγρο ως «καλό», δηλαδή ως όμορφο έφηβο.

Η δεύτερη φάση του μνημείου εισάγει αρκετές αλλαγές. Κατ’ αρχάς ανεβαίνει το επίπεδο του εδάφους στο ύψος της κατώτερης κρηπίδας στα δυτικά και σε ύψος περίπου 0,20 μ. στα νότια: Αυτή η κρηπίδα από κίτρινο πωρόλιθο αποτελεί τώρα τη θεμελίωση πάνω στην οποία πατά η νέα κρηπίδα, η λεγόμενη ανώτερη κρηπίδα, φτιαγμένη από σκληρούς γκρίζους πωρόλιθους, που ενώνονται μεταξύ τους χωρίς συνδέσμους. Οι διαστάσεις τους είναι 1,16-1,50 μ. μήκος, 0,38 μ. πλάτος και 0,295 μ. ύψος. Το ύψος της ανώτερης κρηπίδας σε απόλυτους αριθμούς είναι 52,85 μ. στην κορυφή και 52,525 μ. στη βάση της. Σώζεται το σύνολο της νότιας πλευράς και το νότιο τμήμα της ανατολικής πλευράς, που είναι και σήμερα ορατά. Οι διαστάσεις του περίβολου αλλάζουν πλέον: 9,05 μ. (Α-Δ) x 9,86 μ. (Β-Ν). Τίποτε δε σώζεται από την ανωδομή, κάτι που ενδεχομένως υποδηλοί ότι μετά την καταστροφή της Αθήνας από τους Ερούλους αφαιρέθηκε προσεκτικά το σωζόμενο υλικό και χρησιμοποιήθηκε αλλού.

Εμβαθύνσεις και οπές στην ανώτερη επιφάνεια της ανώτερης κρηπίδας μαρτυρούν ότι υπήρχε ένα στηθαίο αρκετά παρόμοιο με αυτό της προηγούμενης φάσης, μολονότι η στήριξη και η σύνδεση των τμημάτων γίνονται τώρα διαφορετικά. Υπήρχαν 8 πεσσοί σε κάθε πλευρά, με δύο εισόδους τώρα, μία στην ανατολική και μία στη δυτική πλευρά, σύμφωνα με την πιο αξιόπιστη αναπαράσταση. Αλλά οι γωνιακοί πεσσοί, καθώς και οι πεσσοί που πλαισίωναν την είσοδο, στηρίζονται πλέον με πιο σταθερό τρόπο, χάρη στη χρήση μολύβδινων αρμών, και οι ορθοστάτες στηρίζονται στους πεσσούς και όχι μόνο στην κρηπίδα. Το μικρό πάχος που αντιστοιχεί στους ορθοστάτες αποδεικνύει ότι αυτοί ήταν από μάρμαρο και όχι από πώρο. Πάντως τόσο οι πεσσοί όσο και η συνεχής επίστεψη θα πρέπει να είχαν κατασκευαστεί από πωρόλιθο. Το συνολικό ύψος θα πρέπει να ήταν τουλάχιστον 1 μ. και η επίστεψη παρόμοια με αυτή του Μνημείου των Επωνύμων Ηρώων. Οι πεσσοί είχαν στη βάση τους διαστάσεις 0,285 x 0,215 μ.

Από τα ίχνη τους στην κρηπίδα φαίνεται πως οι ορθοστάτες που πλαισίωναν τις εισόδους στην ανατολική και τη δυτική πλευρά ήταν παχύτεροι στη βάση (0,14 μ.) απ’ ό,τι στην κορυφή τους (0,08 μ.). Η εξήγηση που έχει προταθεί είναι ότι έφεραν ανάγλυφη διακόσμηση. Ο δεύτερος ορθοστάτης από τα νότια στην ανατολική πλευρά ήταν ελαφρώς στενότερος, αν κρίνει κανείς από τις εμβαθύνσεις στην κρηπίδα. Προφανώς οι δύο ορθοστάτες που πλαισίωναν την είσοδο είχαν μεγαλύτερο πλάτος σε σχέση με τους υπόλοιπους, προκειμένου να χωρέσει η γλυπτική σύνθεση. Στη νότια πλευρά το πλάτος των ορθοστατών ήταν 0,945 μ., στη δυτική 0,97 μ., ενώ το κεντρικό τμήμα-είσοδος είχε άνοιγμα 1,59 μ., από το οποίο πρέπει να αφαιρεθούν 0,08 μ. συνολικά για την επένδυση της εισόδου. Στο νότιο τμήμα της ανατολικής πλευράς, οι ορθοστάτες είχαν πλάτος 0,96 και 0,88 μ. αντίστοιχα. Το ίδιο θα ίσχυε και στο βόρειο τμήμα της πλευράς αυτής. Το μεταξόνιο διάστημα των πεσσών ήταν στα ανατολικά και στα δυτικά 1,255 μ. στα νότια και μάλλον 1,230 μ. στα βόρεια. Ίσως έχει σωθεί ένα τμήμα από την επίστεψη, που βρέθηκε ενσωματωμένο κοντά στη Βασίλειο Στοά, σε υστερορωμαϊκό κτήριο (Α 3880).

Ο Thompson πρότεινε μια ελκυστική, αλλά αναπόδεικτη θεωρία για την ταύτιση του γλυπτού διακόσμου του νεότερου στηθαίου. Συγκεκριμένα, θεώρησε ότι στις θέσεις που προαναφέρθηκαν εφαρμόζουν σχεδόν απόλυτα τα γνωστά αττικά ανάγλυφα με τρεις μορφές, που σώζονται σε διάφορα αντίγραφα και χρονολογούνται στον ύστερο 5ο αι. μ.Χ. Τα θέματά τους είναι:

1. Ο Ερμής, η Ευρυδίκη και ο Ορφέας που γυρνά πίσω και χάνει την αγαπημένη του (αντίγραφα σε Λούβρο, Νάπολη, Ρώμη, Thermae και Villa Albani).

2. Δύο κόρες του Πελία, τη στιγμή που δίνουν τη συγκατάθεσή τους στη Μήδεια να κομματιάσει τον πατέρα τους και να τον κάνει νέο ρίχνοντας τα κομμάτια του σε ένα φίλτρο (Βερολίνο και Ρώμη, Laterano).

3. Ο Πειρίθους (καθιστός), ο Θησέας και ο Ηρακλής που έρχεται να τους σώσει από την αιχμαλωσία στον Κάτω Κόσμο (Λούβρο και Ρώμη, Torlonia).

4. Ο Ηρακλής καθισμένος σε ένα βράχο μαζί με δύο Εσπερίδες στον ομώνυμο κήπο (Ρώμη, Villa Albani και θραύσματα στη Νέα Υόρκη και στο Ερμιτάζ).

Νεώτερες απόψεις αποδίδουν τα ανάγλυφα σε άλλο μνημείο της Αθήνας, είτε τον ναό του Ηρακλή (Harrison), είτε κάποιον ταφικό περίβολο.

Στη φάση αυτή το έδαφος γύρω από το βωμό, που ήταν από πατημένο χώμα, στρώνεται με πλάκες από κίτρινο πωρόλιθο, ακανόνιστων μεγεθών, με πάχος που κυμαίνεται από 0,18-0,32 μ. Το ύψος τους καλύπτει το ύψος της κατώτερης κρηπίδας.

Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι ο δήμος μεγάλωσε το μήκος του βωμού και έσβησε την επιγραφή που ανέφερε το όνομα του Πεισιστράτου του νεότερου. Ενδέχεται οι άκρες του παλαιότερου βωμού να αποκόπηκαν, να επεκτάθηκε ο βωμός και να επενδύθηκε με μάρμαρο στην πρόσοψη. Ένα μαρμάρινο θραύσμα από βωμό έχει βρεθεί κοντά στο μνημείο και θεωρείται ότι προέρχεται από το δεύτερο βωμό.

Σύμφωνα με την αρχική εκδοχή της ιστορίας του βωμού, η βάση του αγάλματος του Λεάγρου προστέθηκε μετά την κατασκευή του κτηρίου. Μάλιστα, στο ανώτερο τμήμα της παρουσιάζει ίχνη φθοράς, λόγω της έκθεσής της στο ύπαιθρο. Το 480 π.Χ. το μνημείο καταστράφηκε από τους Πέρσες, το ίδιο και το άγαλμα. Πέρασε περίπου μισός αιώνας ώσπου να ανακαινιστεί το μνημείο και να χτιστεί το δεύτερο στηθαίο. Η διάρκεια της φάσης αυτής παραμένει άγνωστη, το μνημείο πάντως καταστρέφεται τον 3ο αι. μ.Χ. Στο νότιο τμήμα του στηθαίου ανοίγεται τον αιώνα αυτό ένας παιδικός τάφος. Αν έστεκε στην ίδια θέση συνεχώς είναι άγνωστο, εκτός αν αποδεχθεί κανείς τη θεωρία του Thompson ότι κάποια στιγμή προστέθηκε ή επικάλυψε τους δώδεκα θεούς η λατρεία του Ελέους, την οποία τεκμηριώνει η διήγηση του Παυσανία. Ο Στάτιος (90 μ.Χ.) αναφέρει το βωμό (τον οποίο βέβαια λέει ότι έκτισαν οι γιοι του Ηρακλή), γύρω από τον οποίο υπήρχαν ελαιόδενδρα. Οι ανασκαφείς ανακάλυψαν νότια και δυτικά οπές στο έδαφος, διαμέτρου 1 μ., που ήταν γεμισμένες με μαλακό χώμα, πιθανόν για τη φύτευση δένδρων. Στα δυτικά του περίβολου υπάρχει η βάση ενός λουτηρίου, που τοποθετείται στον 4ο αι. π.Χ. Ωστόσο, η θεωρία αυτή δεν τεκμηριώνεται από τα αποτελέσματα της στρωματογραφικής έρευνας.

Σύμφωνα με την εναλλακτική πρόταση της Gadbery, η βάση του αγάλματος του Λεάγρου έχει φθορά που δικαιολογεί μακροχρόνια χρήση της. Τοποθετήθηκε στη θέση που βρίσκεται σήμερα στο γ΄ τέταρτο του 5ου αι. π.Χ., όταν ο Βωμός των Δώδεκα Θεών αναστηλώθηκε ακριβώς στις διαστάσεις που θα είχε όταν χτίστηκε, δηλαδή προτού καταστραφεί από τους Πέρσες το 480 π.Χ. Το άγαλμα σώθηκε από την καταστροφή, διότι τοποθετήθηκε μετά το 480 π.Χ., πιθανότερα μεταξύ 470-465/464 π.Χ. Με βάση αυτή τη θεωρία η προσθήκη του ύστερου στηθαίου χρονολογείται στο γ΄ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. Σημαντικό επιχείρημα υπέρ της άποψης αυτής είναι τόσο η χρονολόγηση της κεραμικής που βρέθηκε στο χώρο του βωμού όσο κυρίως το γεγονός ότι το ακριβέστερο παράλληλο για κατασκευή παρόμοια με το ύστερο στηθαίο είναι το Μνημείο των Επωνύμων Ηρώων, που πλέον χρονολογείται στο γ΄ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. Μειονέκτημα της θεωρίας αυτής είναι πως υπονοεί ότι δε σώζεται κανένα ίχνος από το αρχικό μνημείο, το οποίο ξαναχτίστηκε περίπου με το ίδιο υλικό.

Εσχάρα

Σε μικρή απόσταση από το βωμό βρέθηκε μια τετράπλευρη εστία 1,76 x 3,877 μ., η λεγόμενη εσχάρα, που περιβάλλεται στις τέσσερις πλευρές από κίτρινους πωρόλιθους, ενώ στο εσωτερικό έχει γέμισμα από ογκόλιθους. Έχει ίδια κατεύθυνση με το βωμό, ίδιο υλικό και μέθοδο δόμησης, και προφανώς χρονολογείται στην ίδια περίοδο. Μεταξύ των δύο υπάρχει ένα στενό πέρασμα 0,80 μ. Η εσχάρα βρίσκεται προς τα δυτικά. Το έδαφος της εσχάρας στην αρχική φάση βρίσκεται σε ύψος 52,45/52,46 μ., σχεδόν παρόμοιο με αυτό του βωμού στην πρώτη του φάση. Σε δεύτερη φάση, η εσχάρα στρώθηκε με πέτρες, απέκτησε λίθινο στηθαίο και υψώθηκε κατά 0,10 μ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum 4 (Athens 1990), σελ. 96-97.
Μc CAMP II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003), σελ. 8.
Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι Ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης 2 (Αθήνα 2004), σελ. 61-63.
CROSBY, Μ., “The Altar of the Twelve Gods in Athens”, στο Commemorative Studies in Honor of Theodore Leslie Shear, Hesperia σελ. 82-103, πίν. 11-14.Supplement 8 (Princeton 1949),
DÖRPFELD, W., Alt-Athen, I (Berlin 1936), σελ. 69 και ΙΙ (Berlin 1937), σελ. 137.
GADBERY, L.M., “The Sanctuary of the Twelve Gods in the Athenian Agora: A Revised View”, Hesperia 61 (1992), σελ. 447-489, πίν. 105-111.
GÖTZE, H., “Die attischen Dreifigurenreliefs”, Römische Mitteilungen 53 (1938), σελ. 189-280.
HARRISON, E.B., “Hesperides and Heroes: a Note on the Three-Figure Reliefs”, Hesperia 33 (1964), σελ. 76-82.
HARRISON, E.B., «The Aged Pelias in the Erechtheion Frieze and the Meaning of the Three-Figured Reliefs», σε CLARK, A.J., GAUNT, J., GILMAN, B. [επιμ.], Essays in Honor of Dietrich von Bothmer, Allard Pierson Series 14, Amsterdam 2002, σελ. 137-146
HAUSMANN, U., Griechische Weihreliefs (Berlin 1960), σελ. 48-50.
SHEAR, T.L., “The Campaign of 1934”, Hesperia 4 (1935), σελ. 340-370 (ιδίως σελ. 355-358).
THOMPSON, H.A., “The Excavation of the Athenian Agora 1940-1946”, Hesperia 16 (1947), σελ. 198-199, πίν. 49.
THOMPSON, H.A., “The Altar of Pity in the Athenian Agora”, Hesperia 21 (1952), σελ. 47-82, πίν. 14-18.
THOMPSON, H.A. – WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, vol. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972), σελ. 119 κ.ε.
TRAVLOS, J., Pictorial Dictionary of Ancient Athens (Princeton 1971).
 

VON WILLAMOWITZ-MÖLLENDORF, U., Aus Kydathen, Philologische Untersuchungen I (Berlin 1880), σελ. 207.
 
Πηγή:http://www.bomos.gr/index.php/enhmerwsh/bomos-12-8ewn-arxaiologikes-plh…

 

Φωτογραφικό υλικό από τον βωμό των δώδεκα Θεών και του Ελέους την περίοδο των ανασκαφών

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Πηγή φωτογραφιών:Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή

Το κείμενο που ακολουθεί είναι από διάλεξη, που έδωσε ο Κ. Καστοριάδης το 1994, και πραγματεύεται την σχέση του Ελληνισμού με την Παράδοση. Οι επισημάνσεις είναι δικές μας:

Τι σημαίνει το γεγονός, ότι διερωτώμεθα για τη σχέση µας µε την Παράδοση; Ότι κατά κάποιον τρόπο έχουμε βγει απ’ την Παράδοση. Αυτό το καταλαβαίνουμε πρώτα-πρώτα εμπειρικά. Οι φυλές και οι λαοί, που έχουν μείνει κλεισμένοι μέσα στην παράδοσή τους δεν βλέπουν καν την Παράδοση σαν Παράδοση: Ζουν μέσα σε αυτήν και θεωρούν την παρούσα ζωή τους σαν συνέχεια ενός αμετάβλητου τρόπου ζωής.

Και µπορούµε να το καταλάβουμε και λογικά: Για να διερωτηθούμε για τη σχέση µας µε την Παράδοση πρέπει η σχέση αυτή να έχει γίνει, περισσότερο ή λιγότερο προβληματική, πρέπει να έχει δημιουργηθεί µια απόσταση απ’ την Παράδοση. Απόσταση δεν σημαίνει απεμπόληση ή λησμονιά. Σημαίνει και άλλου είδους παρουσία και άλλου είδους σχέση. Μια σύντομη ανασκόπηση της ανθρώπινης ιστορίας µας δείχνει ακριβώς δυο κύριους τύπους σχέσης µε την Παράδοση.

Ο πρώτος, που ασφαλώς πρέπει να ήταν και µόνος για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια µέχρι την 1η χιλιετία π.Χ., είναι ο τύπος των αρχαϊκών (ή πρωτόγονων ή αγρίων) κοινωνιών. Αν στηριχτούμε στη γνώση, που έχουμε για τέτοιου τύπου κοινωνίες από την εθνολογία, που τις μελέτησε τους δυο τελευταίους αιώνες, θα συνάγουμε, ότι σε αυτές τις κοινωνίες τρόπος ζωής, έθιµα, οργάνωση, τεχνική, διαβιβάζονται σχεδόν αναλλοίωτα από γενιά σε γενιά. Ανεπαίσθητες αλλοιώσεις βέβαια συνεχώς εμφανίζονται, αλλιώς δεν θα υπήρχε διάκριση ανάμεσα στις διάφορες ηωλιθικές, παλαιολιθικές και νεολιθικές εποχές. Αλλά οι κοινωνίες αυτές δεν έχουν συνείδηση αυτών των αλλοιώσεων. Πιστεύουν, ότι από τότε που υπάρχει η φυλή τους, η ζωή τους και οι νόμοι τους έμειναν οι ίδιοι. Βέβαια από όσο ξέρουμε, όχι µόνο υπάρχει µια συνείδηση του χρόνου και της διαδοχής των γενεών, αλλά υπάρχει και µια μυθική παράσταση ενός πρώτου χρόνου ή «πρώτης στιγμής», στιγμής δημιουργίας και του κόσμου και της ίδιας της φυλής. Αυτή αποδίδεται σε έναν ή πολλούς θεούς και σε έναν ή πολλούς «ήρωες» ή προγόνους, που έθεσαν µια για πάντα τους νόμους, την τάξη και την οργάνωση του κόσμου και της φυλής. Οι δημιουργοί αυτοί, θείοι ή ανθρώπινοι, έχουν πάντως µια ιερή φύση που φυσικά µμεταβιβάζουν και στα δηµιουργήµατα τους. Από αυτά απορρέει άμεσα ο ιερός χαρακτήρας των θεσμών της φυλής, που κάνει ιερόσυλη και βλάσφημη κάθε ιδέα μεταβολής τους. Οι θεσμοί, όπως ο τρόπος ζωής, είναι κυριολεκτικά καθιερωμένοι µια για πάντα λόγω της ιερής προέλευσής τους.

Η κλασική Εβραϊκή Παράδοση, που κληρονόμησε και ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ, παρ’ όλο που προέρχεται από µια κοινωνία, που µε κανένα τρόπο δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αρχαϊκή, πρωτόγονη ή άγρια, προσφέρει µια τέλεια εικόνα αυτής της κατάστασης. Ο θεός δημιούργησε τον κόσμο και τους ανθρώπους, διάλεξε ανάμεσα σ’ αυτούς µια φυλή, στην οποία µια σειρά από θεόπνευστους «ήρωες» -Αβραάµ, Ισαάκ, Ιακώβ και τελικά Μωυσής παρουσίασαν τους νόμους του Θεού.

Αυτές οι κοινωνίες μπορούν να ονομαστούν ετερόνομες, γιατί θεωρούν τους νόμους τους δοσμένους από κάποιον ανώτερο Άλλο και συνεπώς απαγορεύουν στον εαυτό τους οποιαδήποτε μεταβολή αυτών των νόμων. Από την σκοπιά όπου τοποθετηθήκαμε, η σχέση αυτών των κοινωνιών µε την Παράδοση μπορεί να ονομαστεί παθητική.

Μια ιστορική στροφή, καλύτερα ρήξη, εμφανίζεται µε την αρχαία Ελλάδα και ξανά μετά από πολλούς αιώνες στη Δυτική Ευρώπη. Και στις δυο αυτές περιπτώσεις η σχέση µε την Παράδοση αλλάζει και μπορεί να ονομαστεί ενεργητική. Η αλλαγή αυτή είναι φυσικά οργανικά συνδεδεμένη µε αυτό που συνιστά την απόλυτη ιστορική ιδιομορφία της αρχαίας Ελλάδας, τη δημιουργία για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία µιας κίνησης προς την αυτονομία, δηλαδή την ελευθερία, σε σχεδόν όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, κατά πρώτο λόγο στην πολιτική µε τη δημιουργία της δημοκρατίας και στη σκέψη µε τη δημιουργία της φιλοσοφίας και της επιστήμης.

Η δημιουργία αυτή ισοδυναμεί βέβαια µε µια ριζική ρήξη µε την προηγούμενη κατάσταση πραγμάτων. Η Αθηναϊκή δημοκρατία, στην ουσία της, δεν έχει καµµιά σχέση µε τις ομηρικές ή μινωικές ή μυκηναϊκές βασιλείες, όπως και η φιλοσοφία αναδύεται ως καταστροφή της Μυθικής Παράδοσης του κόσμου. Π.χ. και οι δυο πρώτοι ιστορικοί, ο Εκαταίος και ο Ηρόδοτος αρχίζουν τα συγγράµατά τους και τα δικαιολογούν µε την βεβαίωση, ότι αυτά που οι Έλληνες διηγούνται για το παρελθόν τους είναι παραμύθια. Εν τούτοις, αυτά µε κανέναν τρόπο δεν σημαίνουν απεμπόληση ή λησμονιά της Παράδοσης. Συμβαδίζουν µε την διαμόρφωση µιας νέας σχέσης ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, που µπορεί να τη χαρακτηρίσει κανείς µε δυο λέξεις φαινομενικά αντιφατικές, σεβασμός και µεταµόρφωση. Η αντίφαση αίρεται άµα σκεφτούμε ότι σ’ αυτό το πεδίο σεβασμός δεν σημαίνει τυφλή λατρεία και παγωμένη συντήρηση, αλλά αναζωογόνηση του παρελθόντος µέσω της µεταµόρφωσης των στοιχείων του, που έτσι γίνονται σημαντικά για το παρόν.

Θα προσπαθήσω να κάνω κατανοητό αυτό που θέλω να πω µε παραδείγματα από τον χώρο της τέχνης και ιδιαίτερα αυτού που ονοµάζουµε λογοτεχνία. Ξέρουμε, ότι ο Όμηρος έμεινε πάντα ζωντανός στην κλασική Ελλάδα, τα ομηρικά έπη τα τραγουδούσαν στις γιορτές και τα παιδιά τα μάθαιναν στο σχολείο. Ξέρουμε όμως επίσης, ότι µετά τον Ησίοδο και το έπος και το χαρακτηριστικό του μέτρο, το δακτυλικό εξάμετρο, εξαφανίζονται και ότι οι καινούργιοι ποιητές ο Αρχίλοχος, η Σάπφω και αυτοί που ακολούθησαν δημιουργούν νέα μέτρα, νέα θέματα, νέες μορφές ποίησης. Αυτό δεν εμπόδισε τους κλασικούς φιλόσοφους, Πλάτωνα και Αριστοτέλη, να παραθέτουν τους ομηρικούς στίχους στα φιλοσοφικά τους κείμενα. Αλλά µόνο στην Αλεξανδρινή Εποχή, εποχή παρακμής, µε τα «Αργοναυτικά» του Απολλώνιου του Ρόδιου, εμφανίζεται µια προσπάθεια µίµησης των ομηρικών επών, φυσικά µε πολύ μέτρια αποτελέσματα.

Αλλά το πιο λαμπρό παράδειγμα αυτής της δημιουργικής µεταµόρφωσης της Παράδοσης µας το δίνει η Αθηναϊκή Τραγωδία και η σχέση της µε την άλλη προαιώνια µεγάλη Ελληνική δημιουργία, το Μύθο. Όλοι οι λαοί έχουν ωραίους µύθους, αλλά µόνο οι αρχαίοι Ελληνικοί μύθοι είναι αληθινοί, μεστοί από ανθρωπολογικά και κοσμολογικά νοήματα, αληθινά που παρουσιάζονται µε μυθική µμορφή. Είναι φυσικά αδύνατο να ξέρουμε ως ποιο βαθμό αυτό το νόημα των μύθων σε όλη του την έκταση και την ένταση μπορούσαν να το αφομοιώσουν και να το οικειοποιηθούν οι Έλληνες, ας πούμε του 6ου π.Χ. αιώνα. Λογικό είναι να υποθέσουμε, ότι τουλάχιστον ασυνείδητα και υπόγεια τους άγγιξε, αλλιώς και οι μύθοι ως μύθοι δεν θα είχαν διασωθεί. Αυτό που εμφατικά ξέρουμε είναι, ότι η τραγωδία, που µε μόνη εξαίρεση τους «Πέρσες» του Αισχύλου και την «Μιλήτου Άλωση» του Φρύνιχου έχει ως αποκλειστικό θέμα της τους μύθους, αφ’ ενός αναλαμβάνει αυτό το νόημα, το κάνει προσιτό σε όλους, το πλουτίζει, ασφαλώς το µεταµορφώνει και του δίνει µιας εκπληκτικής έντασης και ενάργειας παρουσίαση µε την ενσάρκωσή του σε ανθρώπινους χαρακτήρες και λόγους, αφ’ ετέρου εκσυγχρονίζει τους μύθους, τους πλέκει µε τα καινούργια προβλήματα, που αντιμετωπίζουν οι Αθηναίοι του 5ου αιώνα.

Η Τραγωδία ούτε επαναλαμβάνει το μύθο, ούτε τον χρησιμοποιεί σαν παθητικό υλικό. Στηρίζεται στις δυνατότητές του και δημιουργεί µια καινούργια μορφή τέχνης, που της επιτρέπει σε µια οργανική συνέχεια µε το μύθο να παρουσιάσει καινούργια περιεχόμενα.

Ταυτόχρονα βλέπουμε τους ποιητές να τροποποιούν και να πλουτίζουν την πλοκή των μύθων. Αναμφισβήτητη ένδειξη µας δίνει στην ποιητική του ο Αριστοτέλης, λέγοντας ότι η σημαντικότερη αρετή του τραγικού ποιητή είναι η µυθοσκοπία. Θα έπρεπε να είχαμε το χρόνο να το δείξουμε αυτό πάνω σε συγκεκριμένα παραδείγματα. Θα περιοριστώ να αναφέρω την «Ορέστεια» του Αισχύλου, τις τρεις Θηβαϊκές τραγωδίες του Σοφοκλή («Οιδίπους τύραννος», «Οιδίπους επί Κολονώ», «Αντιγόνη») και τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη. Συνοπτικά η Τραγωδία ούτε επαναλαμβάνει το Μύθο, ούτε τον χρησιμοποιεί σαν παθητικό υλικό. Στηρίζεται στις δυνατότητές του και δημιουργεί µια καινούργια μορφή τέχνης, που της επιτρέπει σε µια οργανική συνέχεια µε το µμύθο να παρουσιάσει καινούργια περιεχόμενα. Ανάλογες αναπτύξεις θα μπορούσε να κάνει κανείς για την Αρχιτεκτονική, τη Γλυπτική ή τη Ζωγραφική, όσο την ξέρουμε από τα αγγεία.

Από αυτή τη σκοπιά, τη δημιουργία µιας καινούργιας σχέσης µε την Παράδοση, ο µόνος αληθινός κληρονόμος της αρχαίας Ελλάδας είναι η Δυτική Ευρώπη. Χωρίς να µακρυγορήσω θα υπενθυµίσω πόσο ο Δυτικοευρωπαϊκός Πολιτισµός από τον 11ο αιώνα και πέρα και υπήρξε επαναστατικά δηµιουργός και διατήρησε µια γνήσια σχέση µε την Παράδοση, που είχε πίσω του είτε λαϊκή, είτε «καλλιεργημένη». Η Παράδοση αυτή περιλαμβάνει βέβαια κατά πρώτο λόγο τη Χριστιανική κληρονομιά και αργότερα την Ελληνορωμαϊκή κληρονομιά.

Και σ’ αυτήν την περίπτωση, μιλώντας πολύ σύντομα, θα πάρω για παράδειγμα την καταπληκτική εξέλιξη της Δυτικοευρωπαϊκής Ζωγραφικής, που αρχίζει µε µια εκκλησιαστική εικονογραφία, παραφυάδα της Βυζαντινής και από τον Giotto και µετά παρουσιάζει µια ακατάπαυστη δημιουργική ανανέωση, που όμως είναι ταυτόχρονα µια αδιάκοπη οργανική συνέχεια ως το 1950. Το ίδιο ισχύει και για την μουσική που βγαίνει και από την εκκλησιαστική ρίζα του Γρηγοριανού Άσματος και από την φολκλορική ρίζα λαϊκών µελωδών, ρυθμών και τρόπων. Η βαθειά σχέση µμεγάλων μουσικών δημιουργών, όπως οι κλασικοί Γερμανοί, ο Chοpin, o Mussorgsky, o Albéniz, µ’ αυτές τις ρίζες, αλλά και η ικανότητά τους να μετουσιώνουν επαναστατικά τα στοιχεία της Παράδοσης, που χρησιμοποιούν είναι προφανείς. Το πιο έντονο παράδειγμα αυτής της σχέσης προσφέρει ίσως η Δυτικοευρωπαϊκή Φιλοσοφία η οποία, μέσα από τις συνεχείς τομές στην ιστορία της σκέψης, που παρουσιάζει εξελίσσεται πάνω σε ρητή αναφορά µε την Παράδοση της Φιλοσοφικής Θεολογίας του Μεσαίωνα και της Κλασικής Ελληνικής Φιλοσοφίας.

H περίπτωση της Δυτικής Ευρώπης παίρνει για µας όλο το τραγικό της βάρος, αν την αντιπαραθέσουμε µ’ αυτά που έγιναν ή δεν έγιναν στο ανατολικό µέρος της άλλοτε Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στο Βυζάντιο. Παρά το ότι το Βυζάντιο δεν υποχρεώθηκε να διασχίσει την περίοδο καθαρής βαρβαρότητας που υπέστη η Δυτική Ευρώπη από τον 5ο ως τον 11ο αιώνα, ο πολιτισμός του µας δίνει στις μεγάλες του γραµµές µια στατική εικόνα απολιθωμένων μορφών. Η σχέση µε την Παράδοση εδώ είναι στείρα, µιµητική και επαναληπτική. Η Ζωγραφική γίνεται µια εικονογραφία, που πολύ γρήγορα φτάνει σε τυποποιημένες μορφές τις οποίες µετά απλώς επαναλαμβάνει µιµούµενη τον εαυτό της. Το ίδιο ισχύει και για την Αρχιτεκτονική. Η τέχνη του Λόγου μένει µια ισχνή και ανιαρή αποµίµηση των αρχαίων προτύπων. Έξω από τη Λαϊκή Μουσική, που γι’ αυτή την περίοδο ελάχιστα ξέρουμε, η Μουσική καθηλώνεται στο µονωδικό εκκλησιαστικό άσµα.

Δύο παραδείγματα μπορούν να συνοψίσουν τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή πολιτισμική κατάσταση. Οι Βυζαντινοί κληρονόμησαν ότι περίπου σώζεται και σήμερα από την Αρχαία Ελληνική Γραµατεία. Απ’ αυτούς την παίρνουν και την μεταφράζουν οι Άραβες και αργότερα οι Δυτικοευρωπαίοι. Οι Άραβες, όχι µόνο σχολιάζουν τον Πλάτωνα και ιδίως τον Αριστοτέλη, αλλά µέσα απ’ αυτή την επαφή γεννούν τουλάχιστον δύο σημαντικούς φιλοσόφους, τον Αβικέννα και τον Αβερρόη.

Για τους Δυτικοευρωπαίους, η «ανακάλυψη» των αρχαίων Ελληνικών κειμένων δημιουργεί έναν εκρηκτικό συγκλονισμό, που βρίσκει το πρώτο του κορύφωμα στην Αναγέννηση αλλά, που οι δονήσεις του δεν σταµατούν∙ περιοδικά διαπιστώνεται κάτι σαν επιστροφή στους Έλληνες. Τώρα τι κάνουν οι Βυζαντινοί; Απλώς αντιγράφουν τα αρχαία χειρόγραφα και τους σχολιαστές τους και κάπου κάπου προσθέτουν και κανένα σχόλιο.

Το άλλο παράδειγμα είναι ο Γκρέκο. Παινευόμαστε και ξιπαζόμαστε µε τον Γκρέκο χωρίς να καταλαβαίνουμε τι σημαίνει η περίπτωσή του. Ο Γκρέκο είναι βέβαια βαθειά ριζωμένος στην χριστιανική παράδοση και ξεκινάει από Βυζαντινούς τύπους. Αλλά το πέρασμα του από τη Βενετία και η εγκατάστασή του στην Ισπανία τον αλλάζουν ριζικά. Η ζωγραφική του σαφώς μαρτυράει την προέλευσή του π.χ. σε παραλλαγές χρωματικής ή στην περίφημη επιμήκυνση των προσώπων και των σωμάτων. Αλλά τα αριστουργήματα της ισπανικής εποχής «Η ταφή του κόμητος Οργκάθ», «Οι απόψεις του Τολέδου», «Η κυρία µε τη γούνα» είναι αδύνατα και αδιανόητα στο Βυζάντιο ή στη Κρήτη του 17ου αιώνα. Οι σημερινοί βυζαντινοκάπηλοί µας δεν στέκονται µια στιγμή να αναρωτηθούν γιατί ο Δοµήνικος Θεοτοκόπουλος έπρεπε να εγκατασταθεί στην Ισπανία και να γίνει El Greco; Το Βυζάντιο και η εποχή της Τουρκοκρατίας µας προσφέρουν το παράδειγμα ενός µεταελληνικού πολιτισμού, που έχει κάποια γνώση της Αρχαιότητας σε σχέση µε αυτήν, αλλά που μένει καθηλωμένη σε µια µιµητική, εξωτερική και άγονη σχέση µε την Παράδοση.

Τέλος, έρχομαι στο σύγχρονο Ελληνικό Δράμα. Τα κεντρικά στοιχεία του Ελληνικού Δράματος είναι, από τη µια µεριά, η τριπλή αναφορά που περιέχει για µας η Παράδοση: Αναφορά στους αρχαίους Έλληνες, αναφορά στο Βυζάντιο, αναφορά στη λαϊκή ζωή και κουλτούρα, όπως αυτή δημιουργήθηκε στους τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου και κάτω από την Τουρκοκρατία. Από την άλλη µεριά, η αντιφατική και, θα μπορούσε να πει κανείς, ψυχοπαθολογική σχέση µας µε τον Δυτικοευρωπαϊκό Πολιτισμό, που περιπλέκεται ακόμα περισσότερο από το γεγονός, ότι ο Πολιτισμός αυτός έχει µπει εδώ και δεκαετίες σε µια φάση έντονης κρίσης και υποβόσκουσας αποσύνθεσης.

Η διπλή και ταυτόχρονη αναφορά στην Αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο, που αποτέλεσε το επίσημο «πιστεύω» του νεοελληνικού κράτους και του πολιτιστικού κατεστημένου της χώρας οδήγησε και οδηγεί σε αδιέξοδο, κατά πρώτο και κύριο λόγο διότι οι δυο αυθεντίες που επικαλείται βρίσκονται σε διαμετρική αντίθεση µμεταξύ τους. Ο Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός είναι πολιτισμός ελευθερίας και αυτονομίας, που εκφράζεται στο πολιτικό επίπεδο στην πολιτεία ελεύθερων πολιτών, που συλλογικά αυτοκυβερνώνται και στο πνευματικό επίπεδο µε την ακατάπαυτη επαναστατική ανανέωση και αναζήτηση. Ο Βυζαντινός Πολιτισμός είναι πολιτισμός θεοκρατικής ετερονομίας, αυτοκρατορικού αυταρχισμού και πνευματικού δογµατισµού. Στο Βυζάντιο δεν υπάρχουν πολίτες, αλλά υπήκοοι του αυτοκράτορα, ούτε στοχαστές, µόνο σχολιαστές ιερών κειμένων.

Η προσπάθεια συνδυασμού και συμφιλίωσης τους δεν μπορούσε παρά να νεκρώσει κάθε δημιουργική προσπάθεια και να οδηγήσει σε ένα στείρο σχολαστικισμό, όπως αυτός, που χαρακτήριζε το πνευματικό κατεστημένο της χώρας επί ενάµισυ σχεδόν αιώνα µετά την ανεξαρτησία και που επαναλάμβανε τα χειρότερα µιµητικά στοιχεία του Βυζαντίου. Καθ’ όσο ξέρω, είµαστε ο µόνος λαός µε μεγάλο πολιτιστικό παρελθόν, που πρόσφερε στον κόσμο το γελοίο και θλιβερό θέαμα προσπάθειας τεχνητής επαναφοράς της Γλώσσας, που μιλιόταν πριν από 25 αιώνες. Ούτε οι Ιταλοί προσπάθησαν να ξαναζωντανέψουν τα Λατινικά, ούτε οι Ινδοί τα Σανσκριτικά. Και είναι εξ ίσου χαρακτηριστικό, ότι ενώ η Δυτική Ευρώπη στους δυο περασμένους αιώνες γέννησε δεκάδες λαμπρούς ελληνιστές, µόνο τρία ονόματα έχουμε, που µαπορούν να σταθούν αχνά στο ίδιο επίπεδο µε αυτούς: Τον Κοραή, τον Βερναρδάκη και τον Συκουτρή, τον οποίο Συκουτρή οδήγησε χαρακτηριστικά σε αυτοκτονία ο φθόνος και το µίσος των κηφήνων του εν Αθήνησι Πανεπιστημίου. Περηφανευόμαστε, ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων, αλλά για να µάθουµε τι έλεγαν και τι ήταν οι αρχαίοι πρέπει να προσφύγουμε σε ξένες εκδόσεις και σε ξένες μελέτες.

Αυτή η ίδια στάση έκανε ασφαλώς επίσης αδύνατη τη γονιμοποίηση της λαϊκής Παράδοσης και τη μεταφορά της στο χώρο της έντεχνης Παιδείας, µε εμφατική εξαίρεση την Ποίηση. Αρκεί να σκεφτεί κανείς, ότι ο τεράστιος μουσικός πλούτος της λαϊκής μουσικής σε μελωδίες, ρυθμούς, κλίμακες και όργανα έμεινε νεκρός στα χέρια των νεοελλήνων συνθετών, όπως έμεινε άχρηστος και ο αρχιτεκτονικός και διακοσµητικός πλούτος της λαϊκής παράδοσης.

Τέλος, αυτή η αναφορά στα δύο μεγάλα παρελθόντα, µε τον αποστειρωτικό τρόπο που τέθηκε, είναι στη ρίζα της σχιζοφρενικής µας σχέσης µε το Δυτικοευρωπαϊκό Πολιτισμό, του συνδυασμού ενός κακοµοιριασµένου αισθήματος κατωτερότητας και µιας ψωροπερήφανης και αστήρικτης αυθάδειας. Έτσι παίρνουμε από τους ξένους τις BMW, τις τηλεοράσεις, τα κατεψυγμένα, κ.λπ., κ.λπ., χωρίς να μιλήσω για τα πακέτα Ντελόρ και τους βρίζουµε για την υποδούλωσή τους στην τεχνική και στον ορθολογισμό τους. Πράγματα που η Δύση βέβαια δεν περίμενε τους νεοφώτιστους ελληνορθόδοξους για να τα κριτικάρει και να τα καταγγείλει η ίδια και που δεν απαλείφονται µε µια ετήσια εκδρομή στο Άγιο Όρος.

Φαντάζομαι, ότι δεν περιμένετε από µένα να δώσω συνταγές, για το πώς θα µπορούσαµε να υπερβούμε αυτή τη δραματική βουβαμάρα, που πολιτισμικά µας χαρακτηρίζει σήμερα. Για ένα πράγμα είμαι βέβαιος: αυτό που από την Ελληνική Ιστορία διαδόθηκε, γονιμοποίησε τον κόσμο και παραμένει σημείο αναφοράς και πηγή έμπνευσης είναι η αρχαία Ελληνική δημιουργία και η ανάδυση μέσα από αυτήν των ιδεών της Αυτονομίας και της Ελευθερίας.

Αν η Δυτική Ευρώπη μπόρεσε, µε τη σειρά της, να μεγαλουργήσει κι αυτή επί δέκα σχεδόν αιώνες είναι, και διότι μπόρεσε να συγκροτήσει μέσα από τις δυο Αναγεννήσεις την κλασική εποχή, το Διαφωτισμό και τις μετέπειτα εξελίξεις, µια σχέση δημιουργικού διαλόγου κι όχι µιµητικής επανάληψης µε τα αρχαία Ελληνικά σπέρματα.

Για µας σήμερα, αν είμαστε ικανοί να τον συγκροτήσουμε, ένας τέτοιος διάλογος, που προϋποθέτει και τη βαθειά γνώση και το σεβασμό της λαϊκής µας παράδοσης δεν μπορεί παρά να είναι διπλός: και µε τους αρχαίους και µε την τεράστια πολιτιστική κληρονομιά της Δυτικής Ευρώπης. Όπως το ανέφερα ήδη, και αυτός ο Δυτικός Πολιτισμός περνάει σήμερα µια βαθειά κρίση, που δεν ξέρουμε αν και πότε θα μπορέσουν οι δυτικοί λαοί να την ξεπεράσουν. Είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε, στο ίδιο καράβι είμαστε µπαρκαρισµένοι κι εμείς και δεν εννοώ τις οικονομικές και διπλωματικές διασυνδέσεις.

Αν µπορέσουµε να αφοµοιώσουµε δημιουργικά τον απέραντο πολιτισμικό πλούτο, που δημιούργησε η Δύση –και που περιέχει έστω και ανεπαρκώς την αρχαία Ελληνική αναφορά- θα µπορέσουµε ίσως να µιλήσουµε µια πραγματικά δική µας γλώσσα και να παίξουµε την παρτίδα µας σε µια νέα πολιτιστική συµφωνία.

Αλλιώς, θα εξακολουθήσουμε να βράζουμε στο ζουμί µας και να καλλιεργούμε την περιθωριακή µας ασημαντότητα.

H αντιπαγανιστική νομοθεσία - οι αντίπαλες κοσμοθεωρίες του Ιουδαιοχριστιανισμού και της Αρχαιοελληνικής θρησκείας

Ως ένθερμη εθνική και ως ιστορικός έχω την «ενοχλητική» (κατά κάποιους) συνήθεια να ψάχνω και να διαβάζω βιβλία πέρα από αυτά που ελεγχόμενα προβάλλονται ως δήθεν πρώτα σε πωλήσεις. Γεγονός που συμβαίνει ώστε να προωθήσουν την προσοχή του κοινού πάνω σε αυτά και έτσι να επιτελεστεί μια καθοδήγηση της κοινής γνώμης σε συγκεκριμένα μονοπάτια. Από την άλλη πάλι παρακολουθούμε αδιάκοπα να θάβονται εξαίσια έργα τα οποία προβάλουν μη «συμφέρουσες» απόψεις γεγονότα για τους κρατούντες των ηνίων της παγκόσμιας διακυβέρνησης.

Έτσι λοιπόν, εγώ, ως άκρως αντιδραστικό άτομο που είμαι από την φύση μου, αγόρασα το βιβλίο «Η αντιπαγανιστική νομοθεσία της ύστερης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέσα από τους κώδικες» για να μελετήσω τις διώξεις που επέστησαν εθνικοί* λόγω της πίστης τους. Μέσα σε αυτό το βιβλίο ένας μελετητής μπορεί να δει ένα προς ένα όλα τα βήματα που ακολούθησαν οι εκάστοτε αυτοκράτορες έως ότου επιβάλουν βιαίως ένα νέο θρήσκευμα και να καταπατήσουν τις μέχρι τότε ελευθερίες που είχαν οι πολίτες της αυτοκρατορίας στο να επιλέγουν τα προσωπικά τους πιστεύω. Κάτι βέβαια που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με αυτά που μας προβάλουν στην τηλεόραση ή αυτά που μας διδάσκουν στα σχολεία όταν είμαστε ακόμα αθώες ψυχές και εμπιστευόμαστε τους διδασκάλους μας ως τους ανθρώπους που «κατέχουν την γνώση». Πραγματικά λυπάμαι για αυτούς που ενδεχομένως σοκάρω ενημερώνοντας τους ότι η μεταβίβαση από το ένα θρήσκευμα στο άλλο δεν έγινε με ροδοπέταλα. Ειδικά στις αμιγώς ελληνικές πόλεις όπου η μητρώα θρησκεία ήταν εντυπωμένη μέσα στην ίδια την ψυχή των ανθρώπων, η καταδίωξη των εθνικών ήταν δριμύς.

Θεώρησα ιδιαιτέρως ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα έργα δύο από τους μεγαλύτερους ιστορικούς της που αναφέρονται στην συγκεκριμένη εποχή, δεν είχαν μεταφραστεί, ούτε εκδοθεί από κανέναν ελληνικό εκδοτικό οίκο έως προσφάτως. Αναφέρομαι στον Δίων Κάσσιο και στον Αιμιλιανό Μαρκελιανό, τους οποίους τελικά αν κάποιος ενδιαφερόταν να μελετήσει θα έπρεπε μέχρι πριν 2-3 χρόνια να γνωρίζει πολύ καλά αγγλικά και να τους παραγγείλει μέσω του διαδικτύου. Γιατί άραγε να συμβαίνει κάτι τέτοιο; Γιατί καίρια έργα της αρχαίας ελληνικής μας γραμματείας δεν μπορούν αν βρεθούν παρά μόνο μεταφρασμένα σε ξένες γλώσσες; Μήπως είναι ένας επιπλέον τρόπος ώστε να εμποδιστεί η άμεση επαφή του ευρύ ελληνικού κοινού με τα εξειδικευμένα ιστορικά γεγονότα και με αυτόν τον τρόπο να αποφευχθεί η απόκτηση προσωπικής άποψης πάνω στην εν λόγω ιστορική περίοδο; Από την άλλη πάλι μπορεί εγώ απλώς να είμαι καχύποπτη!

Ανατρέχοντας λοιπόν στα συγκεκριμένα βιβλία, ο καθένας ανακαλύπτει ότι οι χριστιανοί πλέον αυτοκράτορες θεωρούσαν «προδοτική κάθε εκδήλωση παγανισμού και την καταδίκαζαν ανάλογα». Δηλαδή δεν τους έφτανε το γεγονός να θρησκεύονται χριστιανικά οι ίδιοι και η οικογένειά τους, είχαν την εσωτερική ανάγκη να επιβάλλουν την προσωπική τους πίστη και στους άλλους, είτε το ήθελαν είτε όχι! Προσωπικά δεν γνωρίζω παγκοσμίως άλλο θρήσκευμα που ενώ αποκαλεί τον εαυτό του «την θρησκεία της αγάπης», συγχρόνως να έχει χύσει τόσο πολύ αίμα ώστε να επιβληθεί ως η μία και μοναδική αλήθεια! Και καλώς να το πιστεύουν οι ίδιοι οι χριστιανοί ότι μόνο αυτοί διαθέτουν την απόλυτη οδό προς την θείωση, αλλά σε αυτό που αντιδρά όλο μου το Είναι να αποδεχτεί, είναι το γιατί πρέπει να πείσουν και τους άλλους για αυτό με το έτσι θέλω! Εμείς μπορεί να μην θέλουμε να σωθούμε! Δικαίωμά μας δεν είναι; Με άλλα λόγια μιλάμε για μία κατάσταση «Βάρα με πασά μου να αγιάσω»! Μπορεί λοιπόν αρχικά ο χριστιανισμός να ξεκίνησε ως μία θρησκεία με κάποιες πολύ βασικές – σε νηπιακό επίπεδο κατά την άποψη μου- ιδέες αγάπης και αλληλεγγύης [γιατί όποιος μελετήσει την Ελληνική Κοσμοθεωρία θα ανακαλύψει έναν εκπληκτικά υψηλού επιπέδου διανοητικό κόσμο, που ξεπερνά κατά πολύ οτιδήποτε χριστιανικό], αλλά στην πορεία κατέληξε να είναι ένα σαδομαχιστικό σύστημα όπου τα μέλη του τρέφονταν από ευχαρίστηση με το να προκαλούν πόνο τόσο στον εαυτό τους όσο και στους άλλους! Φυσικά αυτό δεν αφορά τον απλό καθημερινό χριστιανό που άντε το πολύ να πάει στην εκκλησία 5-10 φορές κατά τη διάρκεια του χρόνου. Απλώς έχω προσέξει ότι συνήθως όσα περισσότερα «σοβαρά » αμαρτήματα έχεις διαπράξει, τόσο πιο φανατικός χριστιανός γίνεσαι και πιο αμείλιχτος προς τους άλλους. Για να μην μιλήσουμε και για τα τόσα ψυχοσωματικά προβλήματα που προκαλούν σε πολύ κόσμο κάποιες από τις βασικές τους θεωρίες, οι οποίες αντιμετωπίζουν το σώμα ως την πηγή της αμαρτίας, καθώς και οτιδήποτε έχει σχέση με τον έρωτα. Όπως καταλαβαίνετε, τέτοιες απόψεις είναι δεδομένο να προκαλούν εσωτερικές διαταραχές (η θρησκεία σου λέει κάτι, ενώ το σώμα και η ψυχή σου ακριβώς το αντίθετο) που στο τέλος είναι απολύτως φυσιολογικό να εξωτερικεύονται ως αρρώστιες. Επίσης δεν ξεχνάμε να αναφέρουμε το γεγονός ότι η γυναίκα έγινε ο εχθρός και για αυτό έπρεπε να υπομένει τιμωρίες για τόσους αιώνες, μια και «έβαζε σε πειρασμό» τον άντρα! Έπρεπε λοιπόν πλέον να κρύβουμε την θηλυκότητά μας. Το να κάνεις έρωτα ημέρα χριστιανικής εορτής θεωρείται ύψιστη αμαρτία. Γεγονός που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με εμάς τους εθνικούς, ειδικά με τα πιστεύω ατόμων σαν εμένα που λατρεύουμε την Θηλυκή Αρχή , σε όποια μορφή κι αν αυτή επιλέξει να εκδηλωθεί: Δήμητρα, Ίσιδα, Περσεφόνη, Θέμιδα… Προσωπικά δεν μπορώ να βρω έναν καλύτερο τρόπο να υμνήσω το Θείο από το να κάνω έρωτα με τον σύντροφό μου, καθώς θεωρώ ότι η ένωση των αντιθέτων, αρσενικού – θηλυκού, είναι αυτό ακριβώς που μας εξυψώνει στο επίπεδο των θεών, έστω και στιγμιαία. Βέβαια δεν μιλάμε για καταστάσεις όπου ο ένας προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τον άλλον, αλλά για περιπτώσεις όπου ο άντρας αντιμετωπίζει την γυναίκα ως την ενσάρκωση της Θεάς και αντιστρόφως η γυναίκα βλέπει στο πρόσωπο του τον Θεό! Αυτό απέχει πολύ από την αντιμετώπιση της όλης κατάστασης ως ένα «επιπλέον πήδημα», για να το θέσω πιο χυδαία, ή ως μία περίπτωση όπου δεν έχουμε κάτι καλύτερο να κάνουμε αυτήν τη στιγμή, επομένως τίθεται το ερώτημα: «δεν κάνουμε σεξ για να περάσει η ώρα;»! Έτσι ανακαλύπτουμε ότι η Εθνική Ελληνική Θρησκεία και ο Ιουδαιοχριστιανισμός (είναι δεδομένο ότι δεν απευθύνομαι σε μία χριστιανική θρησκεία απαλλαγμένη από την Παλαιά Διαθήκη) είναι φύση αντίπαλες κοσμοθεωρίες!!!

Γυρνώντας στο αρχικό θέμα αναφέρω ότι το 317, μετά την πρόσκληση των ίδιων των αυτοκρατόρων της Κωνσταντινούπολης, οι εκχριστιανισμένοι πλέον Γότθοι εισέβαλαν στην κύρια Ελλάδα και την έπνιξαν στο αίμα. Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος με τον οποίο κατάφεραν να πλήξουν την εθνική θρησκεία που εξακολουθούσε να είναι πολύ δυνατή στις αμιγώς καθαρά ελληνικές περιοχές. Βέβαια είναι περιττό να αναφέρω ότι οι χριστιανοί ιερείς ήταν μαζί με τις ορδές των Γότθων και τους καθοδηγούσαν στην όλη πορεία! Η βασιλεία του Βάλενς χαρακτηρίστηκε κυρίως από ένα τρομαχτικό «κύμα βίας και τρομοκρατίας κατά των εθνικών… όλοι σχεδόν οι ελληνιστές θανατώθηκαν… δόθηκε διαταγή άλλοι να καούν και άλλοι να σκοτωθούν με ξίφος». Κυνηγήθηκαν όλοι οι φιλόσοφοι, αλλά ακόμα και άνθρωποι που το ντύσιμό τους υπονοούσε ότι θα μπορούσαν να έχουν φιλοσοφικές τάσεις.

Το 341 αρχίζει η απαγόρευση των θυσιών. Μέσα στο διάστημα μία δεκαετίας είχαμε έναν καταιγισμό νόμων που κατακεραύνωσαν όσους τολμούσαν να συνεχίζουν να τιμούν την μητρώα και πατρώα θρησκεία. Μερικές από τις ποινές που υπέμειναν ήταν η προγραφή, δηλαδή η κατάργηση όλων των δικαιωμάτων ενός πολίτη, καθώς και η δήμευση της τυχών περιουσίας που μπορούσαν να κατέχουν. Μεταξύ του 399 και 401 μΧ θεσπιστήκαν νόμοι για την καταστροφή των ναών και των αγαλμάτων, γιατί εξακολουθούσαν να υπάρχουν οπαδοί των εθνικών θεών κι έτσι θεωρούσαν ότι θα έπαυε «η υλική βάση επάνω στην οποία στηρίζονται οι δεισιδαιμονίες». Επιπλέον δόθηκε η άδεια στους χριστιανούς επισκόπους να παρεμβαίνουν και να καταστέλλουν τυχών τελετές, ενώ την ίδια στιγμή η περιουσία των εθνικών ναών περιήλθε στα χέρια της εκκλησίας. Το 416 οι εθνικοί έπαψαν να έχουν το δικαίωμα να κατέχουν κρατικές θέσεις. Το 435 επικυρώνεται εκ νέου ο νόμος της καταστροφής των εθνικών ναών, αλλά επιπλέον τώρα ζητάνε να «εξαγνιστούν με την ύψωση του σημείου της σεβαστής εκκλησίας…»!

Πάρα ταύτα, τον 5ο αιώνα εξακολουθούσαν να υπάρχουν οι ένθερμοι υποστηρικτές της μητρώας θρησκείας. Βέβαια, εκτός από τους αγρότες που έμεναν σε απομακρυσμένες περιοχές κι ήταν δύσκολη εκεί η πρόσβαση των διωκτών τους, πλέον ήταν κυρίως οι διανοούμενοι που ακολουθούσαν τα πατροπαράδοτα. Γεγονός που είναι απόλυτα λογικό εφόσον ακόμα και στις ημέρες μας όσοι έχουν εντρυφήσει στις αναλύσεις των φιλοσόφων, όσον αφορά την ερμηνεία των αρχαίων μύθων, συνειδητοποιούν ότι η Ελληνική Θρησκεία είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα και εκπροσωπεύει επάξια την απόλυτη λογική!!! Άρα είναι αυτονόητο ότι απευθύνεται σε άτομα υψηλού διανοητικού επιπέδου! Σε αντίθεση με τον χριστιανισμό που οι παιδαριώδεις παραβολές του είχαν αρχικά ως στόχο προσηλυτισμού τους δούλους και τους αναξιοπαθούντες.

Από το 472 η τέλεση αρχαίων δοξασιών θεωρείται «δημόσιο έγκλημα» και πλέον οι εθνικοί χάνουν το δικαίωμα να κληροδοτούν τις περιουσίες τους, χάνουν όλα τα πολιτικά τους δικαιώματα και δεν μπορούν να κατέχουν οποιασδήποτε μορφής ιδιοκτησίας! Θεωρούν ότι οι φιλόσοφοι «διαφθείρουν τις ψυχές» των νέων με τους οποίους έρχονται σε επαφή. Ομολογουμένως , ειδικά το τελευταίο μπορούμε να το θεωρήσουμε για ύψιστη μορφή ύβρης!!!

Ολοκληρώνοντας θα ήθελα να διευκρινίσω ότι εμάς τους εθνικούς δεν μας ενδιαφέρει ο προσηλυτισμός. Το άρθρο αυτό δεν γράφτηκε με απώτερο σκοπό να στρέψει τους Έλληνες στις αρχαίες δοξασίες. Τέτοιο θέμα δεν τίθεται καν, μια και θεωρούμε αυθαίρετο δικαίωμα του καθενός να θρησκεύεται όπως νιώθει καλύτερα. Αλλά είναι πλέον καιρός να αποκατασταθεί η αλήθεια και να ειπωθούν κάποια ιστορικά γεγονότα που αποσιωπήθηκαν για αιώνες. Η μεταβίβαση από τη μία θρησκευτική κατάσταση στην άλλη δεν έγινε ομαλά, μέσα από ένα δρόμο στρωμένο με ροδοπέταλα, αλλά με τη χειρότερη μορφή βίας και εξαναγκασμό. Η αποκάλυψη λοιπόν αυτής της αλήθειας είναι μία οφειλή που έχουμε προς τους προγόνους μας!

 

* Εθνικός αποκαλείτο ο ακόλουθος της αρχαίας ελληνικής θρησκείας.

 

ΕΥ ΠΡΑΤΤΕΙΝ -Διοτίμα Παλαιολόγου

 

Βιβλιογραφία

1) ΛΙΒΑΝΙΟΣ, « Υπέρ των ελληνικών ναών/ Θρήνος για τον Ιουλιανό/ Προς αυτούς που τον είπαν βαρετό», εκδόσεις Θύραθεν.

2) ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ, « Κατά των Χριστιανών», εκδόσεις Θύραθεν.

3) ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ, « Κατά των Χριστιανών/ Για την απέχθεια προς τα γένια ή Μισοπώγων», Εκδόσεις Θύραθεν.
4) «Η αντιπαγανιστική νομοθεσία της ύστερης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέσα από τους κώδικες», Εκδόσεις Κατάρτι

Το καθιερωμένο μοντέλο της κοσμολογίας προβλέπει ότι το σύμπαν είναι άπειρο και επίπεδο που διαστέλλεται κάτω από την πίεση της σκοτεινής ενέργειας. Εντούτοις, κοσμολόγοι στη Γαλλία και τις ΗΠΑ προτείνουν τώρα ότι, αντίθετα, το διάστημα θα μπορούσε να είναι πεπερασμένο, σχετικά μικρό και διαμορφωμένο όπως ένα δωδεκάεδρο. Ισχυρίζονται μάλιστα ότι ένα σύμπαν με την ίδια μορφή όπως το δωδεκάπλευρο πολύγωνο μπορεί να εξηγήσει καλύτερα τις μετρήσεις του Μικροκυματικού Κοσμικού Υποβάθρου - την ακτινοβολία που απέμεινε από τη Μεγάλη Έκρηξη - που οι χώροι με πιο κοσμικά σχήματα δεν μπορούν (JP Luminet και λοιποί. 2003 Nature 425 593).

Μια προσομοίωση του Σύμπαντος με τη βοήθεια του MAP 

Τα στοιχεία, σύμφωνα με τους ερευνητές, δείχνουν ότι στις πολύ μεγαλύτερες κλίμακες, οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας στο μικροκυματικό υπόβαθρο  του ουρανού, είναι μικρότερες από ό,τι θα παραγόταν από έναν άπειρο σύμπαν.

Οι επιστήμονες αυτοί πρώτα, έχουν προβλέψει ότι μια ιδιαίτερη παράμετρος - η γνωστή "Ω" - που χρησιμοποιείται από τους κοσμολόγους για να μετρήσουν την κυρτότητα του διαστήματος έχει τιμή 1.013 εάν οι μετρήσεις γίνουν ακριβέστερες (μια τιμή για την Ωμέγα=1 σημαίνει ότι ο Κόσμος είναι επίπεδος).

Δεύτερον, προβλέπουν ότι εάν το Σύμπαν στην πραγματικότητα διπλώνει στον εαυτό του, τότε θα πρέπει να ταιριάζουν τα σχήματα της ακτινοβολίας μικροκυμάτων σε αντίστοιχες περιοχές και στις δύο πλευρές του Ουρανού.

Το Μικροκυματικό Κοσμικό Υπόβαθρο

Το Μικροκυματικό Κοσμικό Υπόβαθρο δίνει μια εικόνα του σύμπαντος όπως ήταν κάπου 400.000 χρόνια μετά από το Big Bang. Στο μεταξύ το σύμπαν είχε αρκετά ψυχθεί έτσι ώστε να μπορούν να σχηματιστούν τα άτομα, που σημαίνει ότι δεν υπήρξαν πλέον αρκετά ελεύθερα ηλεκτρόνια για να σκεδάσουν τα φωτόνια που παρήχθησαν στην πρώτη φάση του σύμπαντος. Οποιεσδήποτε παραλλαγές ή ανισοτροπίες στη θερμοκρασία της ακτινοβολίας υποβάθρου επομένως απεικονίζουν τις ανεπαίσθητες διακυμάνσεις στην πυκνότητα του σύμπαντος εκείνη την εποχή.

Αυτές οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας μπορούν να εκφραστούν ως ένα άθροισμα των σφαιρικών αρμονικών, και οι  αστροφυσικοί σχεδιάζουν τη σχετική ισχύ αυτών των αρμονικών ως συνάρτηση της γωνίας. Το ύψος και οι θέσεις των κορυφών σε αυτό το ονομαζόμενο "φάσμα ισχύος" σχετίζεται με τις βασικές αστροφυσικές ιδιότητες του σύμπαντος. 

Στοιχεία από το πρώτο έτος του δορυφόρου WMAP - που παρουσιάσαμε το Φεβρουάριο του 2003 - συμφωνεί με τις προβλέψεις του μοντέλου της Μεγάλης Έκρηξης συν το μοντέλο του πληθωρισμού της κοσμολογίας για περιοχές του διαστήματος που χωρίζονται από μικρές γωνίες. 

Δηλαδή συμφωνούν οι παρατηρήσεις του WMAP με τα μικρής κλίμακας κύματα της ακτινοβολίας για άπειρο Σύμπαν. Εξετάζοντας όμως το Σύμπαν σε μεγαλύτερες κλίμακες οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι τα κύματα εξαφανίζονται. Δηλαδή, στις μεγαλύτερες γωνιακές κλίμακες - μεγαλύτερες από 60° - οι παρατηρήσεις του WMAP ήταν σημαντικά χαμηλότερες από τις προβλέψεις του.

Θα μπορούσε βέβαια το αποτέλεσμα να είναι τυχαίο. Σύμφωνα όμως με το μαθηματικό Jeff Weeks, ένας μέλος της ομάδας εργασίας κι ανεξάρτητος επιστήμονας που βρίσκεται στη Νέα Υόρκη, αυτή η εξαφάνιση των κυμάτων μεγαλύτερης κλίμακας μπορεί να σημαίνει ότι το σύμπαν δεν είναι αρκετά μεγάλο για να τα αφομοιώσει. "Όπως οι δονήσεις μιας καμπάνας δεν είναι μεγαλύτερες από την ίδια την καμπάνα έτσι και κάθε παλμός κύματος δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερος από το ίδιο το Σύμπαν."

Όχι μόνο τα δωδεκάεδρα αλλά και άλλα παρόμοια γεωμετρικά σχήματα απασχόλησαν την ανθρωπότητα κατά το παρελθόν. Ο Πλάτωνας πίστευε ότι το σύμπαν αποτελείται από τέτοια σχήματα. Ο Λεονάρντο ντα Bίντσι μελέτησε και αυτός τα δωδεκάεδρα, όπως έκανε και ο περίφημος αστρονόμος Kέπλερ, ο οποίος εξέφρασε τη θεωρία ότι η δομή του ηλιακού συστήματος βασίζεται σε γεωμετρικά σχήματα. Ο Πτολεμαίος ανέπτυξε τη θεωρία ενός πεπερασμένου σύμπαντος σε σχήμα σφαίρας με τη Γη στο κέντρο του (γεωκεντρικό μοντέλο). Ο βρεατανός αστρονόμος Τόμας Ντάιτζες, το 1576, ανέπτυξε για πρώτη φορά τη θεωρία ότι το σύμπαν είναι άπειρο γεμάτο άστρα σαν τον Ήλιο. Αργότερα ο φιλόσοφος Τζορντάνο Μπρούνο έγραψε πάλι για το άπειρο Σύμπαν και γι' αυτό καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση στην πυρά.

Ο Jean-Pierre Luminet του Παρατηρητηρίου στο Παρίσι και συνάδελφοι του θεωρούν ότι το πεπερασμένο μέγεθος του σύμπαντος είναι υπεύθυνο για αυτήν την συμπεριφορά. Επιπλέον, δείχνουν ότι οι προβλέψεις ενός μοντέλου στο οποίο ο χώρος αποτελείται από 12 καμπυλωμένα πεντάγωνα που ενώνονται μαζί σε μια σφαίρα συμφωνεί με τις παρατηρήσεις του δορυφόρου WMAP. Ο "μικρός", κλειστός Κόσμος τους πρέπει να είναι μήκους, περίπου, 30 δισεκατομμύρια έτη φωτός.

Δηλαδή τα αποτελέσματα του WMAP οδηγούν τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι οι θερμοκρασιακές διακυμάνσεις που παρατηρούνται καθ’ όλο το πλάτος του ουρανού είναι μικρότερες απ’ ό,τι θα συνέβαινε εάν το σύμπαν ήταν άπειρο. Τα στοιχεία των παρατηρήσεων του διαστημικού τηλεσκοπίου δείχνουν ότι το σύμπαν είναι πολύ μικρό για την καταγραφή μεγάλων μεταβολών στην ακτινοβολία υποβάθρου.

"Η εργασία μας εξετάζει στην πραγματικότητα την πιο παλιά ερώτηση εάν το σύμπαν είναι πεπερασμένο ή άπειρο," δηλώνει ο Jeff Weeks. "Το συναρπαστικό σημείο είναι ότι αυτό δεν είναι πλέον καθαρός συλλογισμός ή φαντασία - έχουμε τώρα πραγματικές αποδείξεις." 

Η ομάδα λέει ότι εάν επιβεβαιωθεί το αποτέλεσμά της, θα έχει επιπτώσεις για τις θεωρίες και τα μοντέλα της κβαντικής βαρύτητας, τον πληθωρισμό και το ίδιο το Big Bang. Εντούτοις, το μοντέλο πρέπει να δοκιμαστεί ακόμη με τη μελέτη του κοσμικού υποβάθρου των μικροκυμάτων στις μεγαλύτερες γωνίες χρησιμοποιώντας περισσότερα στοιχεία από το δορυφόρο WMAP και τον Planck Surveyor, που πρέπει να προωθηθεί το αργότερο το 2007.

Ο καθηγητής George Ellis, του Πανεπιστημίου του Κέιπ Τάουν στη Νότιο Aφρική, υποστηρίζει ότι ζούμε σε σύμπαν θετικών κυρτών γεωμετρικών σχημάτων, χωρίς δεδομένη τοπολογία, ένα σύμπαν με ένα συνεχώς επαναλαμβανόμενο σετ δωδεκαέδρων σε σχήμα μιας μπάλας ποδοσφαίρου.

Εξ' αιτίας αυτής της παράξενης ιδιότητας το φως ενός γαλαξία μπορεί να ακολουθήσει δύο κατευθύνσεις προς τη Γη κι έτσι ο ίδιος γαλαξίας να φαίνεται σε δύο σημεία του ουρανού. Σύμφωνα με τον Jeff Weeks τα δεδομένα του δορυφόρου περιγράφουν μια συγκεκριμένη οφθαλμάτη.

Ένα δωδεκαεδρικό σύμπαν θα είχε πολύ ενδιαφέρουσες ιδιότητες, εάν ήταν βέβαια δυνατός ο διάπλους του. Αν προχωρούσαμε πέρα από τα άκρα δωδεκαέδρου, θα επιστρέφαμε στο εσωτερικό του από την αντίθετη πλευρά.

Ακριβέστερες παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου WMAP, καθώς και οι αναμενόμενες παρατηρήσεις του διαστημοπλοίου Planck, θα μας αποκαλύψουν εάν το σύμπαν είναι δωδεκαεδρικό ή εάν το σχήμα του είναι ακόμη πιο περίεργο.

Το διαστημικό παρατηρητήριο Wilkinson εκτοξεύθηκε στις 30 Ιουνίου 2001, ενώ η τροχιά του βρίσκεται σε ύψος 1.5 εκατ. χιλιομέτρων από τη Γη. Το διαστημόπλοιο έχει όμως ημερομηνία λήξης, καθώς τα συστήματά του θα πάψουν να λειτουργούν στα τέλη του 2006. 

Μια πιθανή εξήγηση του φαινομένου

Οι θερμοκρασιακές ανισοτροπίες της μικροκυματικής ακτινοβολίας CMB προέρχονται από διαφοροποιήσεις της πυκνότητας κατά τη φάση του πρωταρχικού Σύμπαντος. Ένα φωτόνιο δηλαδή που προέρχεται από μια πυκνότερη περιοχή θα χάσει ένα μέρος της ενέργειάς του για να υπερνικήσει τη βαρύτητα και θα φτάσει σε μας ψυχρότερο. Αντίθετα, φωτόνια που προέρχονται από αραιότερες περιοχές θα φτάνουν σε μας θερμότερα. Οι διαταραχές τώρα της πυκνότητας προέρχονται από υπέρθεση ακουστικών κυμάτων τα οποία διαδίδονταν σε εκείνη την κατάσταση του πρωταρχικού πλάσματος. 

Αυτό που κάνουν οι ερευνητές είναι να ανιχνεύουν μεταβολές της θερμοκρασίας της μικροκυματικής ακτινοβολίας που προέρχονται από θέσεις που διαφέρουν γωνιακά λίγο στον ουρανό και μεταβολές της θερμοκρασίας της μικροκυματικής ακτινοβολίας που προέρχεται από θέσεις που διαφέρουν γωνιακά πάνω από 60ο. Οι μεταβολές που προέρχονται από κοντινές θέσεις είναι συνεπείς με το μοντέλο του άπειρου επίπεδου σύμπαντος. Οι μεταβολές όμως από θέσεις που απέχουν πολύ γωνιακά δεν είναι συνεπείς με το καθιερωμένο αυτό μοντέλο του επίπεδου σύμπαντος.  

Αυτό το βρίσκουν ως εξής: Αναλύουν τις διαταραχές που μετρούν σε άθροισμα αρμονικών. Καθεμιά αρμονική αντιστοιχεί και σε ένα μήκος κύματος. Αν το σύμπαν ήταν άπειρο και επίπεδο, όλα τα μήκη κύματος στην ανάλυση αυτή θα υπήρχαν για όλες τις γωνιακές αποστάσεις και θα είχαν ίσες συμμετοχές στην ανάλυση. Αυτό όμως δεν παρατηρήθηκε. Η συμμετοχή των μεγάλων μηκών κύματος ήταν μικρότερη από το αναμενόμενο για τις διαταραχές που αντιστοιχούσαν σε μεγάλες γωνιακές αποστάσεις. Άρα το σύμπαν ίσως να είναι πεπερασμένο. 

Αυτό θα μπορούσε κάποιος να το παρομοιάσει με την κατάσταση όπου σε μια χορδή πεπερασμένου μήκους δεν μπορούμε να διεγείρουμε όποιο μήκος κύματος θέλουμε αλλά το μεγαλύτερο από αυτά πρέπει να έχει μήκος κύματος το πολύ διπλάσιο της χορδής. 

Η τοπολογία του δωδεκαέδρου επινοήθηκε για να ταιριάζουν ακριβώς όλα τα μήκη κύματος των αρμονικών με τις εντάσεις που προσδιόρισε το πείραμα. 

Το δωδεκάεδρο αυτό πάντως το "φανταζόμαστε" ότι έχει τις οποιεσδήποτε απέναντι έδρες του που είναι πεντάγωνα, κολλημένες  μεταξύ τους, αφού υποστούν μια στροφή 360. Αυτή η κατασκευή βέβαια δεν μπορεί να ανήκει στον τρισδιάστατο χώρο αλλά είναι εμβαπτισμένη σε έναν υπερχώρο.

 

Πηγή:Από σελίδα του PhysicsWeb και BBC, 8 Οκτωβρίου 2003

Το παρά κάτω κείμενο είναι από την επιστημονική βιβλιοθήκη (SCIENCE LIBRARY) του TIME LIFE και αφορά την σημασία του φιλοσοφικού έργου του Πλάτωνα στην επιστήμη των μαθηματικών. 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΟ) ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ "TIME LIFE".

... Κάτω από την προτροπή και την πειθαρχία που επέβαλλε ο μεγάλος Αθηναίος φιλόσοφος Πλάτων στην γεωμετρική ερμηνεία των αριθμητικών σχέσεων, τόσον ο Απολλώνιος όσον και ο Αρχιμήδης ανέλιξαν την μαθηματική επιστήμη στο έπακρο. Κατά τον Πλάτωνα η γεωμετρία αποτελούσε το ανώτατο επίπεδο της καθαρής και αφηρημένης σκέψης. Λόγω του κύρους και της υψηλής του θέσης κατάφερε τους επιστήμονες της εποχής του να βρουν τρόπους επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων μεταξύ τους, δίνοντας στους γεωμέτρες δεσπόζουσα θέση. Η γεωμετρία, απεδείχθη στην Ακαδημία ο κοινός τόπος για την προβολή της πάσης φύσεως πνευματικής εργασίας.

Αλλά ενώ τους δίνει αυτές τις προοπτικές, παράλληλα απαιτεί ένα αυστηρό περιορισμό. Ο φιλόσοφος επέμενε ότι κάθε εφαρμογή στα μαθηματικά, πρέπει ο γεωμέτρης να την απεικονίζει δια του κανόνος και του διαβήτου. Αυτή η απαίτηση δεν οφείλεται στο Πλάτωνα, διότι είναι κατά πολύ αρχαιότερη, αλλά ο φιλόσοφος επέμεινε στην εφαρμογή της σε πολύ προχωρημένα προβλήματα.

Ο Απολλώνιος συνέβαλλε στην ιστορία των μαθηματικών με την έρευνα όλων των φυσικών καμπυλώσεων, που περιέγραψε στο βιβλίο του με τον τίτλο «Κωνικές τομές». Τις ονόμασε με τον τρόπο αυτό, γιατί μπορεί να φανταστεί κανείς ότι τις δημιουργεί ένα σιδηροπρίονο που κόβει ένα χωνάκι παγωτό. Ανάλογα με το «κόψιμο» εμφανίζονται καμπύλες όλων των τύπων, δηλαδή κύκλοι, ελλείψεις, παραβολές και υπερβολές. Κάθε ένας από αυτούς τους τύπους, χαρακτηρίζεται από κοινά χαρακτηριστικά από τα οποία και είναι δυνατόν να κατασκευασθούν οι καμπύλες όπως ακριβώς εμφανίζονται στην τομή ενός στερεού με σχήμα κώνου, από ένα επίπεδο. Οι καμπύλες αυτές εμφανίζονται στην φύση σαν τροχιές βλημάτων, δορυφόρων, αστέρων ή χαράγματα πετρωμάτων πυριτίου κ.α. Αντίπαλος και φίλος του Απολλωνίου ήταν ο Αρχιμήδης, ο οποίος ήταν λίγο ποιό εντυπωσιακός και πολύ ποιό δημιουργικός, ούτως ώστε να θεωρείται μαζί με τους Newton και Gaus σαν οι περισσότερο «επαγγελματίες» μαθηματικοί όλων των εποχών. Όλα τα επιτεύγματα του Αρχιμήδη, εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να είναι ανυπέρβλητα, παρ' όλο που βρίσκονται μέσα στα πλαίσια της Πλατωνικής δεοντολογίας. Στο έργο του δεν χρησιμοποιεί καμία αλγεβρική λαθροχειρία και δεν διαθέτει κάποιο εύχρηστο σύστημα απεικόνισης μεγάλων αριθμών, απαραίτητο για την διαχείριση μιας πολύπλοκης αριθμητικής, για τεράστιες πράξεις.

Μετά τους Newton και Gaus η μαθηματική επιστήμη έδειξε ότι ξεφεύγει από την «πειθαρχία» της πλατωνικής φιλοσοφίας, ανακαλύπτοντας τύπους που ικανοποιούσαν ειδικές προχωρημένες εφαρμογές, με την χρήση της δυνατότητας για απεικόνιση μεγάλων αριθμών και πολύπλοκων μαθηματικών πράξεων (διαφορικές εξισώσεις*). Η προαγωγή όμως την καθαρής μαθηματικής λογικής, φαίνεται από την αρχή του εικοστού αιώνα (και ιδιαίτερα από την εμφάνιση της πληροφορικής) ότι γίνεται χωρίς την χρήση της άμεσης αριθμολογίας, γι αυτό και με την συνολοθεωρία και την γενική τοπολογία, οι σύγχρονοι μαθηματικοί, δείχνουν ότι ανατρέχουν και πάλι στον Πλάτωνα.

*Μία μορφή διαφορικής γεωμετρίας ξέρουμε από σωζόμενους παπύρους ότι χρησιμοποιούσε ο Εύδοξος, στενός συνεργάτης του Πλάτωνα στην Ακαδημία.
 

Πῃγή:http://www.schizas.com/site3/index.php?option=com_content&view=article&id=44021:2011-06-07-110000&catid=50:mathaino-tin-ellada&Itemid=337#ixzz1P9Slq5KY

«Όλοι οι αριθμοί είναι ενδιαφέροντες, μερικοί όμως είναι πιο ενδιαφέροντες από τους άλλους και το π είναι ο πιο ενδιαφέρων από όλους» λέει ο Ιαν Στιούαρτ, καθηγητής των Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ.

Ο αριθμός Π

Η μαθηματική σταθερά π είναι ένας πραγματικός αριθμός που μπορεί να οριστεί ως ο λόγος του μήκους της περιφέρειας ενός κύκλου προς τη διάμετρό του στην Ευκλείδεια γεωμετρία, και ο οποίος χρησιμοποιείται πολύ συχνά στα μαθηματικά, τη φυσική και τη μηχανολογία. Ο συμβολισμός προέρχεται από το αρχικό γράμμα «π» (πι) της λέξης «περιφέρεια», και έχει καθιερωθεί διεθνώς, ενώ στο λατινικό αλφάβητο συμβολίζεται ως Pi, όταν δεν είναι διαθέσιμοι τυπογραφικά ελληνικοί χαρακτήρες. Το π είναι γνωστό επίσης ως σταθερά του Αρχιμήδη.

Στην Ευκλείδεια επιπεδομετρία, το π μπορεί να οριστεί είτε ως ο λόγος της περιφέρειας ενός κύκλου προς τη διάμετρό του, είτε ως ο λόγος του εμβαδού ενός κύκλου προς το εμβαδόν του τετραγώνου που έχει πλευρά ίση με την ακτίνα του κύκλου. Τα εγχειρίδια ανώτερων μαθηματικών ορίζουν το π αναλυτικά χρησιμοποιώντας τριγωνομετρικές συναρτήσεις, για παράδειγμα ως το μικρότερο θετικό x για το οποίο ισχύει ημ(x) = 0, ή ως δύο φορές το μικρότερο θετικό x για το οποίο ισχύει συν(x) = 0. Όλοι αυτοί οι ορισμοί είναι ισοδύναμοι.

Το περίεργο είναι ότι το π είναι ταυτοχρόνως άρρητος και υπερβατικός αριθμός. Άρρητος επειδή δεν μπορεί να εκφραστεί ως ο λόγος δύο ακέραιων αριθμών και υπερβατικός επειδή αποτελεί τη ζωντανή απόδειξη ότι δεν μπορούμε να τετραγωνίσουμε τον κύκλο. Το 1761 ο Γιόχαν Λάμπερτ απέδειξε ότι το π είναι άρρητος αριθμός. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να εκφραστεί ως κλάσμα δύο ακέραιων αριθμών. Η δεύτερη μεγάλη ανακάλυψη σημειώθηκε το 1882, όταν ο Φέρντιναντ φον Λίντεμαν απέδειξε ότι το π είχε μία ακόμη ασυνήθιστη ιδιότητα: ήταν υπερβατικός αριθμός. Στη μαθηματική ορολογία αυτό σημαίνει ότι δεν αποτελεί τη ρίζα καμιάς αλγεβρικής εξίσωσης με ρητούς συντελεστές. Στη μη μαθηματική ορολογία αυτό σημαίνει ότι το π αποτελεί την απόδειξη του παλαιού ρητού ότι δεν μπορεί κανείς να τετραγωνίσει τον κύκλο. Δεν μπορεί δηλαδή κανείς, χρησιμοποιώντας μόνο έναν κανόνα και έναν διαβήτη, να φτιάξει ένα τετράγωνο που να έχει ακριβώς το ίδιο εμβαδόν με έναν δεδομένο κύκλο.

Η επέκταση του π στο άπειρο έχει επίσης επανειλημμένως προσελκύσει το ενδιαφέρον των συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας. Ο σπουδαίος αμερικανός αστρονόμος Καρλ Σαγκάν στο βιβλίο του «Επαφή» έκρυψε την υπογραφή των εξωγήινων μέσα στα δήθεν τυχαία ψηφία του π, τα οποία στην πραγματικότητα δεν ακολουθούν κάποια συγκεκριμένη διάταξη. «Ήταν πολύ πονηρό, γιατί αυτό δεν γίνεται» λέει ο καθηγητής Στιούαρτ. «Δεν μπορείς να τακτοποιήσεις το π σε συγκεκριμένη διάταξη. Ήταν ένα ωραίο απατηλό τέχνασμα εκ μέρους του Σαγκάν. Υπό μίαν έννοια ούτε ο ίδιος ο Θεός δεν θα μπορούσε να βρει μια διάταξη μέσα στο π».

Το π και ο Αρχιμήδης

Εκείνος όμως ο οποίος θεωρείται ότι ήταν ο πρώτος που προσέγγισε τον υπολογισμό π σε μια πιο θεωρητική βάση ήταν ο Αρχιμήδης, γι' αυτό και το π είναι γνωστό και ως σταθερά του Αρχιμήδη. Αυτός καθόρισε την πρώτη επιστημονικά αποδεδειγμένη μέθοδο με την οποία υπολογίζεται ο αριθμός.

Ξεκινώντας από ένα εγγεγραμμένο και ένα περιγεγραμμένο εξάγωνο, και διπλασιάζοντας τις πλευρές τους 4 φορές κατέληξε σε δύο 96-γωνα (6Χ24 = 96) και υπολόγισε τις περιμέτρους τους. Με αυτό τον τρόπο βρήκε για το π την τιμή 3,1419 που διαφέρει μόνο κατά τρία δεκάκις χιλιοστά από την πραγματική τιμή του π.

Στο (διασωθέν) έργο του “Κύκλου Μέτρησις” και στην πρόταση 3, ο Αρχιμήδης αναφέρει: «Παντός κύκλου η περίμετρος της διαμέτρου εστί και έτι υπερέχει ελάσσονι μεν ή εβδόμω μέρει της διαμέτρου, μείζονι δε ή δέκα εβδομηκοστομόνοις». Δηλαδή το πάνω και το κάτω όριο του π είναι το 3 + 1/7 = 22/7 και το 3 + 10/71 = 223/71. Ή διαφορετικά (σε δεκαδική μορφή): 3,140845 <π <3,142857.

Υπολογίζοντας λοιπόν τον “μέσο όρο” των δύο αυτών τιμών παίρνουμε για το π την τιμή 3,1419 που προαναφέρθηκε. Να πούμε εδώ ότι υπάρχει μια ιστορική διαμάχη για το κατά πόσο ο ίδιος ο Αρχιμήδης ή ο κατά 30 χρόνια νεώτερος Απολλώνιος ο Περγαίος υπολόγισαν το κατώτερο όριο του π, βασιζόμενοι στο έργο “Κύκλου Μέτρησις”.

Τα ψηφία του π

Τα πρώτα 50 δεκαδικά ψηφία του π είναι:

3,14159 26535 89793 23846 26433 83279 50288 41971 69399 37510

Μολονότι η ακρίβεια αυτή είναι παραπάνω από επαρκής για πρακτικούς σκοπούς στη μηχανολογία και την επιστήμη, η ακριβής τιμή του π περιλαμβάνει άπειρα δεκαδικά ψηφία (που επιπλέον δεν επαναλαμβάνονται ποτέ με την ίδια σειρά). Κατά τους λίγους τελευταίους αιώνες, έχουν καταβληθεί μεγάλες προσπάθειες για τον υπολογισμό όλο και περισσότερων ψηφίων του π και τη διερεύνηση των ιδιοτήτων του αριθμού αυτού. Παρά τον όγκο της αναλυτικής εργασίας, σε συνδυασμό με τη χρήση υπερυπολογιστών σε υπολογισμούς που έχουν προσδιορίσει πάνω από 1 τρισεκατομμύριο ψηφία του π, δεν βρέθηκε ποτέ κάποια αναγνωρίσιμη διάταξη στα ψηφία του. Ψηφία του π είναι διαθέσιμα από μια πληθώρα πηγών στο Διαδίκτυο, και ένας κοινός προσωπικός υπολογιστής μπορεί να υπολογίσει δισεκατομμύρια ψηφία του π μέσω διαθέσιμου λογισμικού.

Πολλές ιστοσελίδες δίνουν το π με πολλά δεκαδικά ψηφία. Και ενώ τα δεκαδικά του π έχουν υπολογιστεί σε περισσότερα από πέντε τρισεκατομμύρια (5*1012) σε πρακτικές εφαρμογές κανένας δεν χρειάζεται περισσότερα από μια ντουζίνα. Παραδείγματος χάριν με 11 δεκαδικά ψηφία του π μπορεί κάποιος να υπολογίσει ένα κύκλο που θα χωράει μέσα του την Γη και το λάθος θα είναι λιγότερο από 1 χιλιοστό. Με 39 δεκαδικά μπορεί να υπολογιστεί κύκλος που θα χωράει μέσα του όλο το ορατό σύμπαν και το λάθος θα είναι όσο η ακτίνα του ατόμου του υδρογόνου.

Η αναζήτηση των ψηφίων του π

Η κομψότητα της φύσης του π συνοψίζεται όμως στις τόσες προσπάθειες που έχουν γίνει και εξακολουθούν να γίνονται για τη συμπλήρωση των αριθμών του. Η επίμονη αναζήτηση ξεκίνησε ίσως με τον γερμανό μαθηματικό Λούντολφ βαν Τσόι-λεν, ο οποίος γύρω στο 1600 υπολόγισε τα πρώτα 35 δεκαδικά ψηφία του π. Ήταν τόσο υπερήφανος γι αυτό το έργο, στο οποίο αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του, που ζήτησε να γράψουν τα 35 ψηφία στην επιτύμβια στήλη του. Εξίσου επίμονος, ο Γουίλιαμ Σανκς αφιέρωσε από την πλευρά του 20 χρόνια στους υπολογισμούς προχωρώντας το π στα 707 δεκαδικά ψηφία. Δυστυχώς το επίτευγμα του υπέστη τεράστιο πλήγμα όταν οι πρώτο ψηφιακοί υπολογιστές ανακάλυψαν ότι είχε κάνει λάθος στο 528ο δεκαδικό ψηφίο, αχρηστεύοντας όλα τα επόμενα. Από τότε αμέτρητοι είναι οι μαθηματικοί που αφιέρωσαν χρόνο και κόπο στην εξεύρεση ενός ακόμα ψηφίου του π.

Απομνημόνευση των ψηφίων του π

Για την απομνημόνευση των πρώτων λίγων δεκαδικών ψηφίων του αριθμού π έχουν επινοηθεί διάφοροι μνημονικοί κανόνες, ανάμεσά τους και η παρακάτω φράση, με την οποία μπορεί να θυμάται κανείς τα πρώτα 23 ψηφία του π:

Αεί ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί, το κύκλου μήκος ίνα ορίση διαμέτρω, παρήγαγεν αριθμόν απέραντον, καί όν, φεύ, ουδέποτε όλον θνητοί θα εύρωσι.

Το πλήθος των γραμμάτων κάθε λέξης της φράσης αυτής αντιστοιχεί σε καθένα από τα διαδοχικά ψηφία του αριθμού π≈3.1415926535897932384626.

Για την Ιστορία : Οι 6 πρώτες λέξεις του παραπάνω επιγράμματος (Αεί ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί) αποδίδονται στον Πλάτωνα, ενώ τις υπόλοιπες 17 συνέταξε, αριστοτεχνικά, ο Νικόλαος Ι. Χατζηδάκης (1872 – 1942). Ο Ν. Χατζηδάκης, γιός του διακεκριμένου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννη Χατζηδάκη, ήταν επίσης διακεκριμένος Καθηγητής Μαθηματικών του Π.Α. (κυρίως στον τομέα της Διαφορικής Γεωμετρίας), αλλά και λογοτέχνης (με το ψευδώνυμο "Ζέφυρος βραδινός") με καταγωγή από το χωριό Μύρθιο στα νότια του Ν. Ρεθύμνης.

Παγκόσμια Ημέρα της Σταθεράς π

Η «Παγκόσμια Ημέρα της Σταθεράς π» απευθύνεται αποκλειστικά σε μαθηματικούς . Είναι η μέρα γενεθλίων της μαθηματικής σταθεράς π [ισούται με 3,14]. Στο εξωτερικό η ημέρα ονομάζεται "Pi Day" και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 14 Μαρτίου, δηλαδή στις 14/3 [κατά τους Αμερικανούς, 3/14].

Τα πρώτα οκτώ ψηφία του αριθμού είναι ως γνωστόν 3,1415926, δηλαδή 14 Μαρτίου, 01:59:26 το πρωί, ή όπως αλλιώς ονομάζεται "Pi second"! Η "Pi Day" γιορτάστηκε για πρώτη φορά στο Exploratorium του San Francisco το 1988 με το κοινό και τους υπαλλήλους του μουσείου επιστημών να σχηματίζουν κύκλους περπατώντας!

Ο πατέρας της ξεχωριστής αυτής μέρας είναι ο Larry Shaw –άλλοι τον ονομάζουν "Prince of Pi"- που έχει αποσυρθεί από την ενεργό δράση και το Exploratorium.

"Pi the movie" πρόκειται για μια ταινία που αναφέρεται στην ζωή μιας μαθηματικής ιδιοφυΐας του Maximillian Cohen, επίσης γνωστή ως π ή Πίστη στο Χάος. Είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ αμερικανικής παραγωγής του 1998 σε σκηνοθεσία Ντάρεν Αρονόφσκι (Darren Oronowski), που κέρδισε το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σάντανς 1998, η Independent Spirit Award Καλύτερου Σεναρίου και το Πρώτο Gotham Open Palm Award . Ο τίτλος αναφέρεται στη μαθηματική σταθερά π (Pi).

Ο Μαξ, ιδιοφυία στα μαθηματικά, ζει απομονωμένος στο μικρό διαμέρισμά του στη Νέα Υόρκη. Με τον αυτοσχέδιας κατασκευής υπολογιστή του -που έχει το ελληνικότατο όνομα Ευκλείδης- παλεύει να βρει το μαθηματικό πρότυπο πάνω στο οποίο βασίζεται η χρηματιστηριακή αγορά. Η ερευνά του δεν έχει σκοπό το κέρδος αλλά την ανακάλυψη μιας βαθύτερης αλήθειας και νομοτέλειας. Ο Μαξ πιστεύει ότι η γλώσσα της φύσης είναι τα μαθηματικά, ότι όλα μπορούν να εκφραστούν και να εξηγηθούν με αριθμούς και πάνω από όλα είναι έτοιμος να φτάσει μέχρι την “τρέλα” προκειμένου να λύσει το αίνιγμα. Άλλωστε, όπως ο ίδιος διηγείται όταν ήταν έξι χρονών αγνόησε τη συμβουλή της μητέρας του και κοίταξε τον ήλιο κατάματα με αποτέλεσμα να τυφλωθεί προσωρινά. Στην αναζήτηση θα εμπλακούν μια εταιρία που για ευνόητους λόγους αναζητεί μια φόρμουλα πρόβλεψης των τιμών στο χρηματιστήριο και μια οργάνωση φανατικών Εβραίων (Χασιδικοί) που πιστεύει ότι το μυστικό του θεού βρίσκεται σε μια λέξη με 216 γράμματα-αριθμούς. (Ξέρετε, πάντα η επιστήμη βρισκόταν κάτω από την πίεση οικονομίας και θρησκείας... ) Όλοι οι εμπλεκόμενοι στην ιστορία έχουν την αυταπάτη ότι η αλήθεια ενός τόσο σύνθετου κόσμου μπορεί να βρίσκεται στην καρδιά ενός αριθμού. Εκτός ίσως από τον σοφό πρώην καθηγητή και μέντορα του Μαξ.

Η “κατασκευή” της ταινίας αποτελεί ένα πραγματικό άθλο που αποδεικνύει περίτρανα ότι το πάθος και οι ιδέες είναι σημαντικότερα από τα χρήματα. Το δωμάτιο του ήρωα (βγαλμένο θαρρείς από γερμανική εξπρεσιονιστική ταινία) που αποτέλεσε και το βασικό πλατό της ταινίας, στήθηκε σε μια παρατημένη αποθήκη σε μια κακόφημη συνοικία της Νέας Υόρκης. Τα γυρίσματα στον υπόγειο έγιναν λαθραία τις ώρες μη λειτουργίας του, καθώς η άδεια απαιτούσε 18000 δολάρια που δεν υπήρχαν. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι φτιαγμένη με διαφορετικούς τύπους φιλμ αφού τα πενιχρά οικονομικά οδήγησαν στην αναζήτηση παλιού στοκ ακόμη και ληγμένου, το αποτέλεσμα όμως είναι αλησμόνητο. Οι ηθοποιοί και τεχνικοί πληρώθηκαν το βασικό μισθό, συμφωνώντας να πάρουν έξτρα αμοιβή αν η ταινία αποκτούσε διανομή στο λεγόμενο εμπορικό κύκλωμα.

Συνολικό budget περίπου 140.000 δολάρια. Αποτέλεσμα, 5.000.000 δολάρια εισπράξεις μόνο στην Αμερική και -πάνω από όλα- διθυραμβικές κριτικές σε όλο τον κόσμο. Στα συν η εκπληκτική μουσική -στο φοβερό soundtrack συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, οι Orbital και οι Massive Attack- ιδανική υπόκρουση σε αυτή την φρενιτιώδη χορογραφία της ανθρώπινης παράκρουσης.

Πηγές:

http://el.wikipedia.org

http://www.kiosterakis.gr

http://users.uoa.gr/~nektar/science/history/pi_constant.htm

http://www.wlearn.gr/

http://www.math.uoa.gr/me/dipl/dipl_aroni.pdf

http://www.thefullwiki.org/Archimedes

 

Ο Μαξ Πλανκ (Max Karl Ernst Ludwig Planck) ήταν ένας σημαντικός Γερμανός φυσικός και κάτοχος Βραβείου Νόμπελ. Γεννήθηκε στις 23 Απριλίου 1858 στο Κίελο της Γερμανίας και πέθανε στις 4 Οκτωβρίου 1947 στο Γκέτινγκεν. Θεωρείται ως ο πατέρας της Κβαντικής Θεωρίας.

Το 1894 ο Πλανκ έστρεψε την προσοχή του στο πρόβλημα της ακτινοβολίας μέλανος σώματος. Είχε αναλάβει να ανακαλύψει για λογαριασμό εταιρειών ηλεκτρισμού τον τρόπο παραγωγής του περισσότερου δυνατού φωτός με λαμπτήρες που θα κατανάλωναν την ελάχιστη ενέργεια. Με το πρόβλημα είχε ήδη ασχοληθεί ο Κίρκοφ το 1859: πώς εξαρτάται η ένταση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπει ένα μέλαν σώμα (ένας τέλειος απορροφητής της ξένης ακτινοβολίας, όπως μία κοιλότητα) από τη συχνότητα της ακτινοβολίας (π.χ. το χρώμα του φωτός) και τη θερμοκρασία του μέλανος σώματος; Το ζήτημα είχε ήδη μελετηθεί πειραματικά, αλλά ο νόμος Rayleigh-Jeans που εξαγόταν με τη βοήθεια της Κλασικής Φυσικής αποτύγχανε να εξηγήσει την παρατηρούμενη συμπεριφορά σε υψηλές συχνότητες, δίνοντας πυκνότητα ενέργειας αποκλίνουσα προς το άπειρο, από όπου και ο όρος «υπεριώδης καταστροφή». Ο Wilhelm Wien πρότεινε τον ομώνυμο νόμο (Νόμος του Wien), που προέβλεπε με ακρίβεια τη συμπεριφορά σε υψηλές συχνότητες, αλλά αποτύγχανε στις χαμηλές. Στην προσπάθειά του να συμφιλιώσει τη θεωρία με το πείραμα, ο Πλανκ ανακάλυψε τον περίφημο Νόμο του Πλανκ για την ακτινοβολία μέλανος σώματος, που θα συγκλόνιζε την επιστήμη της Φυσικής από τα θεμέλιά της. Ο νόμος πρωτοπαρουσιάσθηκε σε μία συνάντηση της Γερμανικής Φυσικής Εταιρείας, στις 19 Οκτωβρίου 1900, και δημοσιεύθηκε το 1901.

Μία πλήρης θεωρητική θεμελίωση του νόμου ήταν έτοιμη στις 14 Δεκεμβρίου 1900, και απαιτούσε ιδέες από τη Στατιστική Μηχανική. Μέχρι τότε ο Πλανκ απεχθανόταν τη στατιστική ερμηνεία του Δεύτερου Νόμου της Θερμοδυναμικής, τον οποίο εκλάμβανε ως αξίωμα ή αρχή: «... μία πράξη απελπισίας... ήμουν έτοιμος να θυσιάσω οποιαδήποτε από τις προηγούμενες πεποιθήσεις μου σχετικά με τη Φυσική...».

Η θεμελιώδης παραδοχή για να μπορεί να εξαχθεί ο Νόμος του Πλανκ είναι ότι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία μπορεί να εκπέμπεται μόνο σε κβαντισμένη μορφή, σε «κβάντα» ή «πακέτα», η ποσότητα της ενέργειας που περιείχε το καθένα από τα οποία ήταν υποχρεωτικώς ακέραιο πολλαπλάσιο μιας στοιχειώδους ποσότητας. Στην περίπτωση αυτή, η στοιχειώδης ποσότητα είναι ανάλογη της συχνότητας της ακτινοβολίας, E = hν, όπου h μία σταθερά που σήμερα ονομάζεται «σταθερά του Πλανκ» και είναι η θεμελιώδης σταθερά της Κβαντομηχανικής.

Αρχικώς, ο Πλανκ θεωρούσε την κβάντωση, στην οποία είχε υποχρεωθεί, ως «μία καθαρώς τυπική παραδοχή... στην πραγματικότητα δεν τη σκεφτόμουν και πολύ». Μόνο που η παραδοχή αυτή ήταν όχι απλώς αντίθετη, αλλά και ασύμβατη με τη μέχρι τότε Φυσική (που από τότε αποκαλούμε Κλασική Φυσική), και απετέλεσε τη γέννηση της Κβαντικής Φυσικής και το μεγαλύτερο διανοητικό επίτευγμα του Πλανκ (πάντως ο Μπόλτζμαν είχε μιλήσει ήδη από το 1877 σε μία θεωρητική δημοσίευση για την πιθανότητα οι ενεργειακές καταστάσεις ενός φυσικού συστήματος να είναι διακριτές). Προς αναγνώριση αυτού, ο Πλανκ τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1918.

Στη συνέχεια, ο Πλανκ προσπαθούσε για πολλά χρόνια να συλλάβει το αληθινό νόημα των κβάντων με κλασικούς όρους σκέψεως, αλλά μάταια: «οι πολυετείς άκαρπες προσπάθειές μου να ενσωματώσω με κάποιο τρόπο το κβάντο (h) της δράσεως στην κλασική θεωρία... ...μου προκάλεσαν πολλές φασαρίες». Αρκετά χρόνια μετά, μεγάλοι φυσικοί όπως οι Rayleigh, Jeans, και Lorentz έθεταν h = 0 προκειμένου να ευθυγραμμισθούν με την Κλασική Φυσική, αλλά ο Πλανκ γνώριζε καλά ότι η σταθερά του είχε μία ακριβή μη μηδενική τιμή: «Αδυνατώ να κατανοήσω το πείσμα του Jeans — συνιστά ένα παράδειγμα θεωρητικού που δεν θα έπρεπε να υπάρχει ποτέ, το ίδιο με τον Έγελο στη Φιλοσοφία. Τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα, αν αυτοί λαθεύουν.»

Ο Μαξ Μπορν έγραψε για τον Πλανκ: «Από τη φύση του και την οικογενειακή του παράδοση ήταν συντηρητικός, αντιτιθέμενος προς επαναστατικές καινοτομίες και σκεπτικιστής ως προς τις εικασίες. Αλλά η πίστη του στην καταλυτική ισχύ της ορθολογικής σκέψεως που βασίζεται πάνω σε δεδομένα ήταν τόσο δυνατή, ώστε δεν δίστασε να εκφράσει ένα ισχυρισμό που ερχόταν σε αντίθεση με ολόκληρη την παράδοση, επειδή είχε πρώτα ο ίδιος πεισθεί ότι δεν υπήρχε άλλη λύση.»

Μετά την οριστική θεμελίωση της Κβαντομηχανικής, η (στατιστική) «Ερμηνεία της Κοπεγχάγης» των Χάιζενμπεργκ και Πάουλι απορρίφθηκε από τον Πλανκ, όπως είχε ήδη απορριφθεί από τους Σρέντινγκερ και Λάουε. Ο Πλανκ αποκαλούσε «αηδιαστική» τη «μητρομηχανική» του Χάιζενμπεργκ, μολονότι είχε καλύτερη γνώμη για την κυματική Εξίσωση του Σρέντινγκερ, περιμένοντας ότι η Κυματική θα καθιστούσε άχρηστη την καταφυγή στην Κβαντική Φυσική. Η επιστημονική πρόοδος διέψευσε τις προσδοκίες του. Ο Πλανκ πάντως τελικά είχε δίκιο στην παλαιότερη διαπίστωσή του ότι: «Μία νέα αλήθεια στην Επιστήμη δεν επιβάλλεται επειδή οι εχθροί της πείσθηκαν και εξέφρασαν την αλλαγή της γνώμης τους, αλλά κυρίως επειδή οι εχθροί της σιγά-σιγά πεθαίνουν και η νεότερη γενιά διδάσκεται τη νέα αλήθεια από την αρχή.»

Πηγή: www.wikipedia.com

Τον Σεπτέμβριο του 1927, ο Μπορ υπέβαλε την αρχή συμπληρωματικότητάς του η οποία έδωσε μια φυσική ερμηνεία των σχέσεων αβεβαιότητας του Χάισενμπεργκ. Πρότεινε τη συμπληρωματικότητα των αντιλήψεων και των εικόνων, του σωματίου-κύματος, των συζευγμένων μεταβλητών, της κβαντικής εξέλιξης - κλασσικές μετρήσεις κλπ σαν μια πλήρως νέα ερμηνεία των θεμελίων της κβαντικής θεωρίας.

Σε αυτή τη δημοσίευση υποστήριξε τις ιδέες του, εναντίον των συνεχών προσπαθειών, που υπήρχαν από τους αντιπάλους της κβαντικής θεωρίας, ώστε να αποβληθούν από αυτήν αντιληπτές δυσκολίες όπως η δυαδικότητα κύματος-σωματιδίων του φωτός και πολλών άλλων ατομικών φαινομένων. Το σημείο από το οποίο ξεκινούσε ήταν πως κάποιος δεν μπορούσε να διακρίνει ικανοποιητικά μεταξύ της πραγματικής συμπεριφοράς των ατομικών αντικειμένων, και της αλληλεπίδρασης τους με τα όργανα μέτρησης που εξυπηρετούν στον καθορισμό των όρων κάτω από τους οποίους εμφανίζονται τα φαινόμενα.

Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ήταν ότι οι ενδείξεις που λαμβάνονται για τα αντικείμενα ατομικού μεγέθους, κάτω από διαφορετικές πειραματικές συνθήκες, δεν μπορούν να σχηματίσουν μια μοναδική εικόνα για το αντικείμενο, αλλά πρέπει να θεωρηθούν ως συμπληρωματικές. Μ' αυτό εννοούσε ότι μόνο το σύνολο των παρατηρήσεών μας, δηλαδή μόνον όλες μαζί οι εκδηλώσεις του φαινομένου, εξαντλούν όλες τις δυνατές πληροφορίες για τα αντικείμενα. Ο Μπορ έμεινε πιστός στην αρχή αυτή και την αναπαράστησε το 1947 στο οικόσημό του με το ρητό: Contraria sunt complementa (Τα αντίθετα είναι συμπληρωματικά) πάνω από τα σύμβολα της ανατολικής φιλοσοφίας Γιν και Γιανγκ.

Μαζί με το Αξίωμα της Απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ και τα κύματα πιθανότητας του Μαξ Μπορν, αυτή η αρχή εμφανίστηκε στο προσκήνιο στη διάσκεψη του Solvay του 1930 (η τελευταία φορά που την παρακολούθησε ο Αϊνστάιν) ως πιό αυθεντική και ως η ευρύτατα αποδεκτή θεωρία, για να περιγράψει τα ατομικά φαινόμενα.

Ο Μπορ σκέφθηκε ότι οι ιδέες του σχετικά με τη συμπληρωματικότητα μπορούν να παίξουν ένα σπουδαίο ρόλο σε άλλα πεδία εκτός από την κβαντική φυσική και εργάστηκε πάνω σε αυτές τις ιδέες σε όλο το υπόλοιπο της ζωής του. Μελέτησε εφαρμογές στη βιολογία, την ψυχολογία και την επιστημολογία.

Έχει προταθεί ότι η ιδέα της συμπληρωματικότητας προήλθε από πεδία εκτός της φυσικής, μερικοί μάλιστα που υποστηρίζουν ότι οι ρίζες της ιδέας προήλθαν από τις συζητήσεις με τον πατέρα του, τον Κρίστιανσεν και το φιλόσοφο Χόφντινγκ όταν ήταν ακόμα στο σχολείο.

Πηγή: www.physics4u.gr

Ο Pauli αναγνωρίστηκε ως ένας από τους ηγέτες της κοινότητας των φυσικών από τα μέσα της δεκαετίας του '20, όταν σε ηλικία 24 ετών δημοσίευσε την απαγορευτική του αρχή. Άλλωστε ήταν μόλις 21 χρονών όταν δημοσίευσε ένα άρθρο στην Εγκυκλοπαίδεια των Μαθηματικών για τη θεωρία της σχετικότητας, που έκανε αίσθηση ακόμη και στον ίδιο τον Αϊνστάιν. Ο Πάουλι αφού μελέτησε το ανώμαλο φαινόμενο Zeeman και τους κβαντικούς αριθμούς που αντιστοιχούσαν στις διάφορες ενεργειακές στάθμες διατύπωσε την περίφημη αρχή του.

Μετά από την ενασχόληση του Pauli με τη σχετικότητα, το βασικό ενδιαφέρον του μετατοπίστηκε στον κβαντικό γρίφο, με τον οποίο αυτός και ο σύντροφος του στο Πανεπιστήμιο Werner Heisenberg άρχισαν να ασχολούνται κάτω από την καθοδήγηση του Arnold Sommerfeld στο Μόναχο. Ο Pauli εισήγαγε σύντομα την ατομική μονάδα μαγνητικής ορμής, μαγνητόνη, και ονομάσθηκε έτσι μετά από τον Niels Bohr. Εργάστηκε στο ανώμαλο φαινόμενο Zeeman και ανακάλυψε τον πυρηνικό μαγνητισμό.

Η απαγορευτική αρχή, που αναφέρεται συχνά με το όνομά του, αποκρυστάλλωσε την υπάρχουσα τότε γνώση για την ατομική δομή, την εποχή που ακόμη την ερευνούσαν. Σύμφωνα με αυτήν τα ηλεκτρόνια ενός ατόμου δεν μπορεί να έχουν ίδιους όλους τους κβαντικούς αριθμούς.

Η αρχή του Πάουλι επέτρεψε να κατανοηθεί ο σχηματισμός των ηλεκτρονικών στιβάδων, των χημικών ιδιοτήτων των στοιχείων αλλά και ο παραμαγνητισμός, η συμπεριφορά των ηλεκτρονίων στα μέταλλα και πολλά φαινόμενα χαμηλών θερμοκρασιών.  Ο Fermi κατόρθωσε να ενσωματώσει την αρχή του Πάουλι σε μια νέα στατιστική, παραπλήσια των Bose - Einstein, για σωμάτια όπως τα ηλεκτρόνια που υπακούουν στη στατιστική Fermi και ονομάζονται φερμιόνια. Ενώ άλλα σωμάτια πχ τα σωμάτια άλφα είναι μποζόνια γιατί υπακούουν στη στατιστική των  Bose - Einstein.

Πολλά χρόνια αργότερα, το 1940, ο Πάουλι διετύπωσε διαφορετικά τον κανόνα αυτό. Έτσι σωμάτια με ημιακέραιο σπιν υπακούουν στη στατιστική Fermi ενώ αυτά με ακέραιο σπιν υπακούουν στη στατιστική των  Bose - Einstein.

Η διάσπαση βήτα ήταν ένα από τα πιο βασανιστικά αινίγματα της εποχής του, ο Bohr μάλιστα εξ' αιτίας της έφθασε να θέλει την κατάργηση της αρχής της διατήρησης της ενέργειας. Πολλά πειράματα, που είχαν γίνει τότε, είχαν αποτύχει να δείξουν που πηγαίνει η ενέργεια της διάσπασης, αν τα ηλεκτρόνια που δημιουργούνται από τη διάσπαση δεν έχουν την ακριβή διαφορά ενέργειας μεταξύ αρχικής και τελικής κατάστασης.  Επίσης στον έλεγχο που είχε διεξαχθεί τότε, ούτε η ακτινοβολία είχε την απαιτούμενη ενέργεια για να δικαιολογήσει την διατήρηση ενέργειας. Επιπλέον ούτε η στροφορμή κι άλλα θεμελιώδη μεγέθη φαινόταν να διατηρούνται.

Ο Pauli το 1932 ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε την ύπαρξη του νετρίνο, ένα ουδέτερο σωματίδιο ελάχιστης μάζας, το οποίο μεταφέρει ενέργεια στη ραδιενεργό β-διάσπαση, στις εργασίες που έκανε στο Κέντρο Έρευνας πάνω στη θεωρητική φυσική στη Ζυρίχη. Έτσι εξασφαλιζόταν η διατήρηση της ενέργειας και της στροφορμής. Φυσικά ούτε λόγος να γίνεται ότι το σωματίδιο φάντασμα είχε απομονωθεί σε πείραμα την εποχή εκείνη.

Κατά τη διάρκεια των επόμενων πέντε ετών, επιστήμονες εργάστηκαν λεπτομερώς πάνω στην θεωρία του Pauli και συμπέραναν ότι το νέο σωματίδιο πρέπει να αλληλεπιδρά πολύ ασθενικά και να είναι εξαιρετικά ελαφρύ.

Το 1956 δύο Αμερικανοί επιστήμονες, ο Frederick Reines και Clyde Cowan, ανέφεραν την πρώτη απόδειξη ύπαρξης του νετρίνο. Χρησιμοποιούν ένα αντιδραστήρα διάσπασης σαν πηγή των νετρίνων και ένα καλά προστατευτικό σπινθηριστή - ανιχνευτή πλησίον του για να τα ανιχνεύσει.

Ο Pauli βοήθησε στη θεμελίωση της κβαντικής θεωρίας των πεδίων και συμμετείχε ενεργά στις μεγάλες προόδους που έγιναν σε αυτήν την περιοχή γύρω στο 1945. Πιο ενωρίς, είχε ενισχύσει περαιτέρω τη θεωρία των πεδίων δίνοντας την απόδειξη της σχέσης μεταξύ του σπιν και της "στατιστικής" των στοιχειωδών σωματιδίων.

Ο Πάουλι είχε μια βαθιά κουλτούρα, καυστική γλώσσα, απότομη συμπεριφορά και τον χρησιμοποιούσαν σαν αλάνθαστο κριτή των νέων θεωριών, αν και σε μια περίπτωση, στην περίπτωση της ανακάλυψης του σπιν του ηλεκτρονίου από τους Ούλενμπεκ και Γκούντσμιθ, ο Πάουλι είχε κάνει λάθος. Κατόρθωνε να έχει πολλούς φίλους, παρόλο τον ιδιόρρυθμο χαρακτήρα του, οι οποίοι συνεννοούνταν μαζί του χωρίς να έρχονται σε ρήξη μαζί του. Μεταξύ των φίλων του συμπεριλαμβάνονταν οι Χάιζενμπεργκ, Όττο Στερν και άλλοι σπουδαίοι φυσικοί.

Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη Ψυχολογία του Καρλ Γιουνγκ, που ήταν φίλος του, και μάλιστα έγραψε και άρθρα για θέματα Ψυχολογίας.

 

Πηγή: www.physics4u.gr

Ο Έργουιν Σρέντιγκερ (1887 - 1961) θέλοντας  να περιγράψει την διττή φύση στο υποατομικό επίπεδο εκφράστηκε μέσω του πειράματος με την γάτα.

Ο Σρέντιγκερ πρότεινε ένα πείραμα όπου μια γάτα θα πρέπει να μπει σε ένα κουτί που περιέχει ένα φιαλίδιο ενός δηλητηριώδους αερίου. Ένα σφυρί θα πρέπει να είναι έτοιμο να συνθλίψει το φιαλίδιο μόνο εάν ενεργοποιηθεί από τη διάσπαση ενός ραδιενεργού ατόμου, το οποίο διασπάται  σε τυχαίο χρόνο. Αν κανείς δεν κοιτάει μέσα στο κουτί, λέει ο Σρέντιγκερ, το ραδιενεργό άτομο θα είναι σε μια υπέρθεση – διασπασμένο και ακέραιο – και ως εκ τούτου και η γάτα θα βρίσκεται σε δύο καταστάσεις, δηλαδή να είναι ταυτόχρονα ζωντανή και νεκρή.

Επειδή λοιπόν δεν ξέρουμε πώς το φωτόνιο θα συμπεριφερθεί ή καλύτερα επειδή ξέρουμε πως υπάρχει ταυτόχρονα σε δυο επάλληλες και κβαντικές καταστάσεις, δεν ξέρουμε και τη μοίρα της γάτας. Μέχρι ν΄ ανοίξουμε το κουτί. Τη στιγμή δηλαδή της παρατήρησης. Ο κόσμος υπάρχει στον βαθμό που υπάρχουμε κι εμείς ως μάρτυρες μιας από τις πολλές του εκδοχές και τις άπειρες διακλαδώσεις του αρχικού συμβάντος.

 

Πηγή: http://www.physics4u.gr