Αίσωπος

Η ΜΥΘΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΙΣΩΠΟ
Η μυθοπλασία είναι μια πνευματική λειτουργία που ευδοκιμεί στο χώρο του λαϊκού πολιτισμού. Η μυθολογία είναι μια έλλογη λειτουργία, που διατυπώνει με γραπτό λόγο αυτά που παράγει η μυθοπλασία. Τα Ομηρικά Έπη, η «Ιλιάδα» και η «Οδύσσεια», περιέχουν εκτεταμένες μυθικές διηγήσεις, ενώ στο «Έργα και Ημέραι» του Ησιόδου, συναντάμε πρώτη φορά μυθογραφική αναφορά, όπου έμβια όντα της φύσης ενεργούν, όπως θα ενεργούσαν ανθρώπινοι χαρακτήρες. Στη συνέχεια, οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, χρησιμοποιώντας διάσπαρτα στα έργα τους, μύθους(αίνους), αποτυπώνουν τον τρόπο με τον οποίο ουσιαστικά οι κοινωνικά αδύναμοι, διαμαρτύρονται έμμεσα κατά των κοινωνικά, ισχυρών.

Ο ΑΙΣΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ
Τα βιογραφικά στοιχεία του Αισώπου βρίσκονται ανάμεσα στο μύθο και την ιστορία. Πληροφορίες για τη ζωή του μας δίνουν πολλοί αρχαίοι και μεταγενέστεροι συγγραφείς(Ηρόδοτος, Αριστοφάνης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Ξενοφώντας, Διόδωρος Σικελιώτης, Δίωνας Χρυσόστομος, Πλούταρχος, Ερμογένης, Λουκιανός, Αιλιανός, Μάξιμος Πλανούδης, Νικηφόρος Γρηγοράς, Ανδρόνικος Νούκιος, Γεώργιος Αιτωλός κ.α.)
Κατ’ αυτούς, ο Αίσωπος γεννήθηκε στη Φρυγία (ή στη Θράκη ή στις Σάρδεις ή στην Αίγυπτο) τον 6ο αι. πχχ. Ήταν δούλος και αγοράστηκε από το Σάμιο φιλόσοφο Ξάνθο, που στη συνέχεια τον πούλησε στον επίσης σοφό Ιάδμονα. Αυτός, εκτιμώντας τις πνευματικές ικανότητές του, τον απελευθέρωσε. Ως απελεύθερος, πήγε στις Σάρδεις, όπου συναντήθηκε με το βασιλιά Κροίσο και το σοφό νομοθέτη Σόλωνα. Στη βιογραφία του Αισώπου αναφέρεται μια σειρά από σωματικά του ελαττώματα, τα οποία όμως καλύπτονται από τα πνευματικά του χαρίσματα. Πέθανε στους Δελφούς με τραγικό θάνατο.

Η ΥΦΗ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΕΙΟΥ ΜΥΘΟΥ
Οι παραλλαγές των Αισωπείων μύθων που διασώζονται σήμερα, αγγίζουν τις τετρακόσιες. Τα κείμενα αυτά είναι συνήθως μικρές διηγήσεις, που περιέχουν λόγο ή διάλογο, στις οποίες κυρίως δρουν ζώα και λιγότερο θεοί, άνθρωποι ή φυτά. Τη σύντομη διήγηση ακολουθεί ένα «επιμύθιο», το οποίο συμπυκνώνει το αλληγορικό νόημα του μύθου, με διδακτικό στόχο.
Οι Αισώπειοι μύθοι είναι καταγεγραμμένοι στην πλειονότητά τους σε πεζό λόγο και απεικονίζουν τον κοινωνικό βίο των ανθρώπων, προβάλλοντάς τον μέσα από τη λειτουργία της φυσικής ζωής. Η σύντομη και κατανοητή απ΄ όλους, διατύπωση των μύθων, παρακινεί μικρούς και μεγάλους να αναζητήσουν νοήματα και ηθικά διδάγματα.

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΕΙΟΥ ΜΥΘΟΥ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΥΘΟ
Η Ευρωπαϊκή μυθική παράδοση αναγνωρίζει ως γενάρχη της τον Αίσωπο. Αρχίζοντας με την πρώτη συλλογή του Δημήτριου του Φαληρέα, η επίδραση των Αισώπειων μύθων συνεχίστηκε τη ρωμαϊκή εποχή με τον απελεύθερο δούλο του Αυγούστου, Φαίδρο και τον εξελληνισμένο Βάρβιο. Ακολούθησαν ο ποιητής Οράτιος, ο Πλούταρχος και ο Λουκιανός. Στην περίοδο του Μεσαίωνα (12ος μχχ), το «έπος των τετραπόδων» μια επεισοδιακή και μακροσκελής ιστορία ζώων κάνει την εμφάνισή του, με πιο ονομαστό, το «Μυθιστόρημα της αλεπούς», με βάση το οποίο στην Αναγέννηση, ο ποιητής Σπένσερ, δημιούργησε την «Ιστορία της μάνας Χούμπερντ». Η ανανέωση του έπους των ζώων επήλθε τον 17ο αι. με το έργο του ποιητή Ντρύντεν «Η ελαφίνα και ο πάνθηρας» και του Μαντεβίλ, «Μύθος των μελισσών».
Ο μεγάλος όμως συνεχιστής του «αισώπειου ύφους», είναι ο Ντε Λαφονταίν που το καθιέρωσε και ως λογοτεχνικό είδος, δημοσιεύοντας τους «Μύθους» του. Κατά την περίοδο του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού, ο Αισώπειος μύθος διαδόθηκε στη Ρωσία, με πιο σημαντικό, το μυθογράφο Κρυλόφ. Ο Αισώπειος μύθος αποτέλεσε τη βάση για την «Παιδική» λογοτεχνία, που ανέδειξε σπουδαίους λογοτέχνες και παιδαγωγούς: Κάρρολ, Κίπλιγκ, Μπελλόκ, Άντερσεν, Ντε Σαιντ Εξυπερύ.

ΟΙ ΔΙΑΣΩΘΕΙΣΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ
Κατά τη μαρτυρία του Διογένη του Λαέρτιου, η πρώτη συλλογή Αισώπειων μύθων έγινε από το Δημήτριο το Φαληρέα(300 π.χ) με τίτλο «Λόγων Αισωπείων συναγωγαί», ίσως ως όργανο πειθούς σε ρητορικές σχολές. Όλες οι σωζόμενες συλλογές είναι πολύ μεταγενέστερες και χρονολογούνται γύρω στον 1ο με 2ο αι μ.χ.χ, οι εξής:

 

Collectio Augustana:Η καλύτερη συλλογή και μυθιστοριογραφία-δηλ. αναφορά στο βίο του Αισώπου-, ανάμεσα στον 1ο -4ο αι. μχχ. Σώζεται όμως σε χειρόγραφα από τον 11ο αι. μέχρι τον 14ο αι. Η συλλογή περιλαμβάνει 231 μύθους. Υπάρχει και μεταγενέστερη έκδοση, από το 15ο αι. και έπειτα και προέρχεται από ένα βυζαντινό αρχέτυπο με πολλά σφάλματα. Περιλαμβάνει 143 ή 144 μύθους, που περιλαμβάνουν τη ζωή του Αισώπου στη Σάμο, την παραμονή του στη Βαβυλώνα και την περιπέτεια και το θάνατό του στους Δελφούς. Περιέχει διηγήσεις, αστεία, ανέκδοτα και μύθους.

  • Collectio Vindobonensis:Άγνωστης εποχής, σώζεται από χειρόγραφο του 14ου αι. που περιέχει 130 μύθους, 90 πεζούς και 40 έμμετρους.

  • Συλλογή ΙΙΙ:▪Συλλογή IIIα: Αυτή η συλλογή των 148 μύθων ονομάζεται Collectio Accursiana, από τον πρώτο της εκδότη, τον Bonus Accursius, και Πλανούδεια, γιατί θεωρήθηκε ότι η παραλλαγή του Βίου του Αισώπου(μυθιστοριογραφία), που προηγείται σε κάποια χειρόγραφά της, έγινε από τον Μάξιμο Πλανούδη. Χρονολογικά φαίνεται ότι πρέπει να τοποθετηθεί στην Παλαιολόγεια εποχή. ▪Συλλογή ΙΙΙβ: Με αλφαβητική σειρά. Στα νεοελληνικά έχουμε δύο μεταφράσεις, μία πεζή και μία έμμετρη: Η πρώτη πεζή δημώδης μετάφραση 150 αισωπικών μύθων από τον Κερκυραίο Ανδρόνικο Νούκιο, η οποία τυπώθηκε στη Βενετία το 1543. Η Έμμετρη μετάφραση 144 μύθων από τον Γεώργιο Αιτωλό, που έγινε στην Κωνσταντινούπολη.

  • Συλλογή IV ή Collectio Paraphrasis Bodleiana:τέλος του 15ου αι., περιέχει 149 μύθους, στους οποίους τα επιμύθια έχουν μετατραπεί σε προμύθια.

Ο Κοραής τύπωσε τους Μύθους το 1810 στο Παρίσι κι ακολούθησε κριτική έκδοση το 1852 στη Λειψία σπό τον Χαλμ. Έκτοτε, παρουσιάστηκαν πολλές εκδόσεις και οι Μύθοι πιστεύεται πως έχουν διαβαστεί παγκοσμίως, σχεδόν όσο κι η Βίβλος.

ΤΡΕΙΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΟΥ

Η ΑΛΕΠΟΥ ΚΑΙ Η ΛΕΟΠΑΡΔΑΛΗ(ΑΛΩΠΗΞ ΚΑΙ ΠΑΡΔΑΛΙΣ)

http://www.evprattein.gr/images/eikones/alopix.jpg

Αλώπηξ και πάρδαλις περί κάλλους ήριζον. Της δε παρδάλεως παρ΄ έκαστα την του σώματος ποικιλίαν προβαλλομένης, η αλώπηξ υποτυχούσα, έφη: «και πόσον εγώ σου καλλίων υπάρχω, ήτις ού το σώμα,την δε ψυχήν πεποίκιλμαι (πεποικιλμένην έχω)».[Μια αλεπού και μια λεοπάρδαλη φιλονικούσαν για το ποια είναι η ωραιότερη. Καθώς λοιπόν η λεοπάρδαλη εκθείαζε ένα-ένα τα σωματικά της χαρίσματα, η αλεπού της απάντησε λέγοντας: «Εγώ είμαι πολύ πιο όμορφη από σένα, αφού τα στολίδια μου δεν τα έχω στο σώμα, μα στην ψυχή».]
ΕΠΙΜΥΘΙΟΝ Ή ΠΡΟΜΥΘΙΟΝ: Ο λόγος δηλοί, ότι του σωματικού κάλλους, αμείνων εστί, ο της διανοίας κόσμος.[Ο Μύθος δηλώνει ότι ο πνευματικός πλούτος είναι ανώτερος από τη σωματική ομορφιά.]

 

Ο ΝΑΥΑΓΟΣ (ΑΝΗΡ ΝΑΥΑΓΟΣ)

http://www.evprattein.gr/images/eikones/navagos.jpg

Ανήρ πλούσιος Αθηναίος μεθ΄ ετέρων τινών έπλει, και δη χειμώνος σφοδρού γενομένου και της νηός περιτραπείσης, οι μεν λοιποί πάντες διενήχοντο, ο δε Αθηναίος παρ΄ έκαστα, την Αθηνάν επικαλούμενος, μυρία επηγγέλετο, ει περισωθείη. Εις δε, τις των συννεναυαγηκόντων παρανηχόμενος, έφη προς αυτόν: «συν Αθηνά και χείρα κίνει».[ Ένας πλούσιος Αθηναίος ταξίδευε με καράβι μαζί με άλλους. Ξαφνικά έπιασε σφοδρή θαλασσοταραχή και το πλοίο βυθίστηκε. Κι ενώ όλοι οι άλλοι κολυμπούσαν, εκείνος επικαλούνταν συνεχώς την Αθηνά, τάζοντάς την ένα σωρό πράγματα, αν τον βοηθούσε να γλιτώσει. Τότε ένας από τους συνναυαγούς του που κολυμπούσε πλάι του, του είπε; «Μαζί με την Αθηνά κούνα και τα χέρια σου!».]
ΕΠΙΜΥΘΙΟΝ Ή ΠΡΟΜΥΘΙΟΝ: Τους εις συμφοράς εμπίπτοντας, χρη και αυτούς υπέρ εαυτών κοπιάν και ούτω του θεού περί βοηθείας δέεσθαι.[Όσοι πέφτουν σε συμφορές πρέπει οι ίδιοι να κοπιάζουν για λογαριασμό τους και τότε να παρακαλούν τους θεούς να τους βοηθήσουν.]

Ο ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ(ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΣ ΑΥΤΟΥ)

http://www.evprattein.gr/images/eikones/agrotis.jpg

Ανήρ γεωργός μέλλων τελευτάν και βουλόμενος τους αυτού παίδας, εμπείρους είναι της γεωργίας, μετακαλεσάμενος αυτούς, είπεν: «τεκνία, εν μια των αμπέλων μου θησαυρός απόκειται». Οι δε μετά την αυτού τελευτήν, ύννας τε και δικέλλας λαβόντες, πάσαν αυτήν την γεωργίαν ώρυξαν. Και τον μεν θησυρόν ούκ εύρον, η δε άμπελος πολλαπλασίως αυτήν την φοράν αυτοίς απεδίδου.[Ένας γεωργός ετοιμοθάνατος, θέλοντας να γίνουν και τα παιδιά του άξιοι γεωργοί, τα κάλεσε κοντά του και τους είπε: «Παιδιά μου, σ΄ένα από τα αμπέλια μου έχω κρυμμένο θησαυρό». Έτσι, όταν πέθανε, τα παιδιά του πήραν υνία και δικέλλες και έσκαψαν βαθιά όλα τους τα χωράφια. Και φυσικά θησαυρό δε βρήκαν, όμως τα αμπέλια τους έδωσαν πολλαπλάσια σοδειά.]
ΕΠΙΜΥΘΙΟΝ Ή ΠΡΟΜΥΘΙΟΝ: Ο λόγος δηλοί ότι ο κάματος, θησαυρός εστί τοις ανθρώποις.[Η διήγηση δείχνει ότι ο κόπος είναι θησαυρός για τους ανθρώπους].

Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΜΥΘΩΝ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΟΥ
Από τα δημιουργήματα του ανθρώπου στην προφορική παράδοση αρχικά και στο γραπτό λόγο μετέπειτα, ο μύθος είναι αυτό που έχει τη μεγαλύτερη απήχηση, κυρίως στα παιδιά.
Οι μύθοι έχουν μεγάλη μορφωτική αξία, καθώς αποτελούν το πνευματικό προϊόν της σοφίας των λαών του κόσμου. Ιδιαίτερα, οι μύθοι του Αισώπου, αποτελούν ένα άριστο παιδαγωγικό μέσο, καθώς ικανοποιούν τη φυσική τάση του παιδιού να δίνει ζωή σε όλα τα όντα και τα φαινόμενα. Είναι σχετικά συνοπτικές και ευκολομνημόνευτες διηγήσεις, με λιτό ύφος, με έντονες εικόνες, προσωποποιήσεις και συμπυκνωμένο νόημα. Αυτό, δίνει ώθηση στη γλωσσική εκφραστική ικανότητα και στη φαντασία του παιδιού και παράλληλα, του διδάσκει την ηθική τάξη και τις αλήθειες του κόσμου.

ΕΥ ΠΡΑΤΤΕΙΝ - Ηρώ Βερβέρη

ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ‘ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ΄/ΑΙΣΩΠΟΣ/ Μύθοι 1,2,3 Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ
• ΑΙΣΩΠΕΙΟΙ ΜΥΘΟΙ, Εκδόσεις ΖΗΤΡΟΣ(αντί της προτεινόμενης των Αισωπείων Μύθων του Αδαμαντίου Κοραή)
• ΑΙΣΩΠΟΥ ΜΥΘΟΙ, ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣ ΔΙΑΔΟΣΙΝ ΩΦΕΛΙΜΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ, Αθήνα 2000
• Paul Κroh ‘Λεξικό αρχαίων συγγραφέων(ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΩΝ), μετάφραση Δ.Λυπουρλής - Λ.Τρομάρας, UNIVERCITY STUDIO PRESS,1996
http://www.scribd.com/doc/11469099/Pictured-Aesops-Fables-Αρχή φόρμας