Κέκροπας

Πρόκειται για μια μυστηριώδη μορφή των πανάρχαιων χρόνων. Ο Απολλόδωρος τον θεωρεί αυτόχθονα ήρωα της Αττικής, ενώ ο Παυσανίας τον αναφέρει ως διάδοχο του πρώτου βασιλέως της Αττικής, του Ακταίου. Στην πρώτη περίπτωση ο Κέκροψ είναι γιος της Γαίας και παριστάνεται ως ένας διφυές τέρας από την μέση και πάνω ως άνθρωπος και από την μέση και κάτω ως φίδι. Μάλιστα, σε ένα πήλινο ανάγλυφο που βρίσκεται στο μουσείο του Βερολίνου, παριστάνεται η ίδια η Γαία να εξέρχεται από την γη και να παραδίδει στην θεά Αθηνά τον Εριχθόνιο (ιδίας μορφής με τον Κέκροπα), ενώ ο διφυής Κέκροψ παρατηρεί τα γεγονότα με θαυμασμό, κρατώντας στο χέρι του και κλάδο ελαίας.

Πολλοί ιστορικοί και άλλοι προσπάθησαν να επεξηγήσουν την διφυή κατάσταση του Κέκροπος. Είπαν μεταξύ των άλλων ότι η διφυής φύση του διαβλέπει στο γεγονός ότι αυτός κατόρθωσε δια των νόμων που θέσπισε να οδηγήσει του ανθρώπους από την άγρια κατάσταση που βρίσκονταν (φύση φιδιού), στην πολιτισμένη (φύση ανθρώπινη). Ακόμη ο Τάκιτος αναφέρει ότι αυτή η φύση του Κέκροπος δηλώνει συγχρόνως την φύση του πατέρα και της μητέρας, γιατί ο Κέκρωψ καθιερώνοντας τον γάμο, έδινε πλέον την ευκαιρία στο παιδί να γνωρίζει και τον πατέρα του και την μητέρα του. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης δίνει εντελώς άλλη ερμηνεία, υποστηρίζοντας ότι ο Κέκροψ καταγόταν από την Αίγυπτο. Άρα είχε δύο γένη, το μεν αιγυπτιακό θεωρείται βάρβαρο (φύση φιδιού), το δε ελληνικό πολιτισμένο (φύση ανθρώπινη). Τέλος ήταν διφυής γιατί μιλούσε δύο γλώσσες (αιγυπτιακή και ελληνική).

Ως προς την οικογενειακή του κατάσταση, νυμφεύτηκε την Άγλαυρο (θυγατέρα του Ακταίου) και απέκτησε μαζί της την Άγλαυρο την νεώτερη, την Έρση και την Πάνδροσο. Μερικοί του προσδίδουν και πολλά άλλα τέκνα, μεταξύ των οποίων και τον Ερυσίχθονα. Ο Ισοκράτης έχει την γνώμη ότι ο Κέκρωψ πέθανε άτεκνος και την βασιλεία ανέλαβε μετά αυτού, ο Εριχθόνιος.

Ετυμολογικά περί του ονόματος «Κέκρωψ», λέγεται ότι αυτό προέρχεται από την λέξη «κρώπιον» που σημαίνει δρεπάνι, ή από την λέξη «κέρκωψ» που σημαίνει τον τζίτζικα και ίσως αυτό να είναι το πλέον σωστό, δεδομένου ότι ο τζίτζικας αποτελούσε το έμβλημα του Κέκροπος.

Παρόλα αυτά κανείς ιστορικός δεν αναφέρει ότι λατρευόταν σε συγκεκριμένες εορτές. Το μόνο που αναφέρεται είναι ότι οι κάτοικοι των Αθηνών τον τιμούσαν αφιερώνοντάς του καρπούς.

Ο Κέκροψ πέραν όλων των άλλων θεωρείται ως ο βασικός θεμελιωτής των Αθηνών. Ερχόμενος στην μετέπειτα Αθήνα, θέλησε να πληροφορηθεί πόσοι ήσαν οι κάτοικοί της. Τους παρήγγειλλε να βάλει ο καθένας πολίτης μια πέτρα σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο. Μετά μέτρησε τις πέτρες και είδε ότι υπήρχαν δύο χιλιάδες. Ένεκα τούτου οι πολίτες ονομάσθηκαν λαός εκ του «λάας» που σημαίνει λίθος.

Η επόμενη κίνησή του ήταν να συναθροίσει όλους τους κατοίκους σε δώδεκα πόλεις τις οποίες ονόμασε δήμους. (Κεκροπία, Τετράπολις, Επακοία, Δεκέλεια, Ελευσίς, Αφίδνες, Θορικό, Βραυρών, Κυθερώ, Σφητώ, Κηφισία, Φάληρο). Μετά διαίρεσε την Αττική σε τέσσερις φυλές (Ακταία, Παραλία, Κεκροπίς, Αυτόχθων).

Ήταν ο πρώτος ο οποίος οικοδόμησε τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως και ονόμασε την καινούργια πόλη, Κεκροπία (εκ του ονόματος του), οι δε πολίτες της πόλεως ονομάσθηκαν, πάλι εξ αυτού, Κεκροπίδες. Όρισε ως λατρεία τον Δία τον Ύπατο και την Πολιάδα Αθηνά.

Θεωρείται ακόμη ως ο πρώτος που ίδρυσε ιερά του Κρόνου και της Ρέας. Θεώρησε ως βάρβαρη ενέργεια τις μέχρι τότε ακατανόητες ανθρωποθυσίες στους θεούς και επέβαλε αντί αυτών την προσφορά πλακουντίων, τα οποία ήταν γνωστά και σαν πέλανοι. Ακόμη στις καινοτομίες του αναφέρεται ότι αυτός δίδαξε στους μετέπειτα Αθηναίους την ταφή των νεκρών, την καθιέρωση του γάμου και άλλα πολλά.
Κατά την διάρκεια της βασιλείας του, πραγματοποιήθηκε η «μονομαχία» μεταξύ της Αθηνάς και του Ποσειδώνος περί του ποιος θα ήταν πλέον ο πολιούχος της πόλεως. Ο Κέκροψ ήταν ο διαιτητής της μονομαχίας αυτής και αυτός που τελικά αποφάσισε σε ποιον θεό θα δινόταν η προστασία της πόλεώς του.

Μετά τον θάνατό του λατρεύτηκε από τους Αθηναίους σε μεγάλο βαθμό. Υπήρχε και ο τάφος του, το Κεκρόπιον, το οποίο κατά άλλους βρισκόταν εντός του Ερεχθείου, ή κατά άλλους σε κάποιο μέρος στα ΝΔ του Ερεχθείου.

Λέγεται ότι μετά τον θάνατό του έγινε ο αστερισμός του Υδροχόου, γιατί απλά στις θυσίες που πρόσφερε όταν ήταν ζωντανός, χρησιμοποιούσε νερό, γιατί ακόμη δεν είχε ανακαλυφθεί το κρασί.

Στα χρόνια του Αυγούστου ανακαλύφθηκε κάποια επιγραφή που ανέφερε ότι ιερέας του Κέκροπος ήταν κάποιος από το γένος των Αμυανδριδών, γεγονός που καταδεικνύει ότι οι πρώτοι που κατοίκησαν επί της Ακροπόλεως θα ήταν το γένος αυτό και φυσικά ότι ο Κέκροψ θα ήταν ο γενάρχης τους.

Η φήμη του Κέκροπος φαίνεται ότι ήταν μεγάλη, δεδομένου ότι η λατρεία αυτού δεν περιορίστηκε αποκλειστικά στην Αθήνα, αλλά και αλλού. Συναντιόταν στα Μέγαρα (όπου σύμφωνα με κάποιο μύθο, τον μετέφερε εκεί η Αθηνά η οποία είχε λάβει την μορφή πτηνού), στην Βοιωτία και συγκεκριμένα στον Αλίαρτο, όπου άλλωστε υπήρχε και ηρώο αυτού, στην Εύβοια και σε άλλα μέρη της Ελλάδος. Αξίζει να σημειωθεί ότι ονομασίες του Κέκροπος, όπως Κεκρόπειο, Κερκοπίς, συναντάμε στην Θράκη και στην Θεσσαλονίκη. Τέλος παριστάνεται σε νόμισμα της Κυζίκου να κρατά κλάδο ελαίας σε ανάμνηση της θετικής ψήφου του υπέρ της Αθηνάς στην πολυθρύλητη μονομαχία των θεών για την ονομασία των Αθηνών.
 

ΕΥ ΠΡΑΤΤΕΙΝ -Δημήτρης Κατσέλης